بهترین و موثرترین روش درمان خارش بدن چیست؟
خارش احساسی است که به دلیل برخی تحریکات پوستی، ناشی از عوامل مختلف مانند استفاده از محصولات نامناسب، گزش حشرات و … به وجود می‌آید و فرد سعی می‌کند با خراش دادن پوست به کمک ناخن‌ها، حس ایجاد شده را تسکین دهد. گاهی وضعیت به‌قدری بد می‌شود که همراه با احساس خارش، درد هم ایجاد خواهد شد؛ بنابراین اگرچه اغلب چیز خاصی نیست و به دلیل یک آلرژی غذایی یا موارد محیطی است و زود برطرف می‌شود ولی گاهی می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به پیگیری و درمان دارد.
در این مقاله از سفیر زیبایی قصد داریم شما را با دلایل خارش و بهترین روش‌های درمان خارش آشنا کنیم تا در صورت ابتلا به این عارضه، به بهترین نحو بتوانید با آن مقابله کنید. پس تا پایان این داستان با ما همراه باشید.
انواع خارش‌هایی که ممکن است در پوست ایجاد شوند!
خارش انواع مختلفی دارد و بالطبع درمان خارش تا حد زیادی به نوع آن وابسته است. انواع خارش بسته به علت و ناحیه‌ای که دچار خارش شده است، متفاوت خواهد بود که متداول‌ترین آنها به شکل زیر هستند:
| نوع خارش | تعریف نوع خارش |
|---|---|
| خارش براکیورادیال | خارش بالای بازو به دلیل ایجاد آسیب‌های عصبی |
| خارش بدن در شب | خارش در شب برای بدن بسیار متداول است و دلایل مختلفی هم دارد که شامل واکنش به عملکرد طبیعی بدن، واکنش نسبت به یک داروی خاص، تماس با یک محرک پوستی و … است. |
| خارش آنی | این نوع خارش به‌صورت موقت است که اغلب اطراف مقعد شما را به دلایل بیماری‌هایی مثل بواسیر، عفونت یا محرک‌های پوستی درگیر می‌کند. |
| خارش پیری | این خارش بیشتر در افراد بالای 65 سال به دلایلی مانند خشکی بیش‌ازحد پوست، کم آب شدن بدن و … رخ می‌دهد. |
| خارش اورمیک | علت خارش بدن می‌تواند به دلیل وجود مشکلات کلیوی باشد که بیشتر در افرادی که دیالیز می‌شوند، رخ می‌دهد. |
بیشتر چه افرادی دچار این حس می‌شوند و نیاز به درمان خارش دارند؟
به‌طورکلی احساس خارش در بدن به‌صورت موقت و گاه به گاه ممکن است برای هر فردی پیش آید و یک امر بسیار طبیعی است که اصلاً جای نگرانی ندارد. بااین‌حال، شدت و تعداد دفعاتی که خارش به سراغ هر فرد می‌آید، بسته به شرایط سلامت بدنی که دارد، می‌تواند متفاوت باشد.
از طرفی اگر این خارش به دلیل وجود یک بیماری زمینه‌ای پوستی مانند پسوریازیس، اگزما و … باشد، طولانی‌مدت خواهد شد و اثرات تحریک پوستی رفته رفته شدید می‌شوند که حتماً باید توسط متخصص پوست تحت تشخیص و درمان قرار بگیرد تا بدتر نشود.
همچنین طبق مشاهدات تجربی صورت گرفته، افراد با شرایط زیر، بیشتر دچار خارش می‌شوند و به درمان خارش نیاز دارند:
- افراد با سن 65 یا بیشتر
- افراد مبتلا به آلرژی‌های مختلف
- افراد مبتلا به بیماری‌های پوستی یا زمینه‌ای مانند دیابت، پسوریازیس و اگزما
- زنان باردار
- افراد تحت درمان به روش دیالیز
مهم‌ترین علائم خارش بر روی پوست بدن
درواقع می‌توان گفت مهم‌ترین علامت خارش، خود احساس خارش است که بسته به شدت آن می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده، متوسط یا عادی باشد. گاهی به‌قدری خارش زیاد است که خراشِ بیش‌ازحدِ پوست، منجر به خونریزی و بدتر شدن وضعیت می‌شود.
بنابراین، توجه داشته باشید اگرچه کار سختی است وقتی احساس خارش دارید از ناخن‌های خود برای خاراندن استفاده نکنید ولی باید بدانید این کار اوضاع پوست شما و حس خارش شما را بدتر می‌کند. پس یک روش درمان خارش طبیعی این است که تا حد امکان از خاراندن پوست به کمک ناخن‌ها جلوگیری کنید.
درصورتی‌که نتوانید این کار را انجام دهید و خارش ادامه‌دار شود، ممکن است علائم زیر بر روی پوست شما به وجود بیایند:
- خشکی پوست و حالت ترک‌خوردگی در پوست
- خراشیدگی و زخم در پوست
- عفونی شدن پوست در صورت وارد شدن میکروب به داخل خون از طریق خراش‌ها
- درد موضعی در محل خارش
- لکه‌های چربی و ضخیم بر روی پوست که به گلسنگ مشهور هستند.
در موارد شدیدتر ممکن است علائم دیگر خارش شامل موارد زیر نیز تجربه شوند:
- تغییر رنگ پوست که می‌تواند روشن‌تر یا تیره‌تر از پوست اطراف ناحیه خارش باشد.
- ایجاد راش‌های پوستی که با تورم و التهابات پوستی همراه هستند.
- ایجاد برجستگی‌هایی مانند جوش بر روی پوست که با نام پاپول شناخته می‌شوند.
- ایجاد برجستگی‌هایی متورم، بزرگ و ناراحت‌کننده
- ایجاد تاول‌های پر از مایع و دردناک
علت اصلی خارش پوست چیست؟
درواقع می‌توان گفت علائم خارش باعث می‌شوند خارش ایجاد شود و سریع‌ترین واکنش شما نسبت به این احساس، خاراندن ناحیه موردنظر است. گاهی علت اصلی، محرک‌های بیرونی مانند الیاف لباس هستند که باعث می‌شوند نورون‌های محیطی رشته‌های عصبی، پیامی را از پوست به مغز انتقال دهند و منجر به خارش شوند. سایر دلایلی که می‌تواند این حس ناراحت‌کننده را ایجاد کند، عبارت‌اند از:
- درماتولوژیک: خارش می‌تواند نتیجه التهاب یا تورم در بدن باشد.
- سیستمیک: خارش می‌تواند نتیجه یک بیماری زمینه‌ای در پوست یا اندام‌های داخلی باشد که به دلایل مختلفی مانند افزایش سن، تغییرات هورمونی و … رخ می‌دهد.
- نوروپاتیک: شرایط سیستم عصبی یا آسیب‌های عصبی به دلایل وجود برخی بیماری‌ها مانند دیابت نیز می‌تواند باعث خارش شود.
- شرایط روحی: شرایط روان‌پزشکی یا شرایطی که بر مغز شما تأثیر می‌گذارد نیز می‌تواند علت خارش بدن باشد.
- شرایط محیطی: یک ماده محرک در محیط به‌راحتی می‌تواند خارش و نیاز به درمان خارش را برایتان ایجاد کند. ازجمله این محرک‌ها می‌توان به الیاف لباس، نیش حشره، واکنش به دارو، دما یا لمس چیزی ناراحت‌کننده مثل یک جسم زبر اشاره کرد.
- خشکی پوست: یکی از دلایل شایع در بسیاری از افراد، بخصوص افرادی که مانند ایرانیان در محیطی گرم و خشک زندگی می‌کنند، خشکی پوست است که به دلیل عدم مراقبت‌های روتین لازم مانند استفاده از آبرسان‌ها صورت می‌گیرد.
در چه صورتی خارش علت زمینه‌ای دارد و درمان خارش ضروری است؟
همان‌طورکه پیش‌تر هم گفتیم، اغلب خارش یک واکنش طبیعی در بدن است که خیلی سریع از بین خواهد رفت و یا نهایتاً چند ساعت یا چند روز طول می‌کشد؛ اما درصورتی‌که به‌صورت رفت و برگشتی یا مدام اتفاق بیفتد، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای زیر باشد که باید تحت تشخیص و درمان، توسط متخصص قرار بگیرد:
- دیابت
- بیماری کبد یا کلیه
- بارداری
- اگزما
- پسوریازیس
- کلستاز (توقف جریان صفرا درگانالیکول‌های صفراوی)
- اختلال وسواس فکری عملی
- آلرژی
- درماتیت
- بیماری تیروئید
نحوه تشخیص علت خارش چگونه است؟
برای درمان خارش ، مهم‌ترین مسئله تشخیص صحیح علت آن است. برای تشخیص دقیق علت هم، راهی جز مراجعه به یک متخصص پوست خوب نیست؛ زیرا ممکن است خودتان به دلیل شرایط مشابه برای دلایل مختلف، تشخیص اشتباهی بدهید، مگر اینکه از قبل بدانید نسبت به محرکی حساس هستید و ناخواسته پوستتان به آن محرک نزدیک شده باشد.
پزشک علت خارش را با معاینه فیزیکی و بررسی علائم ایجاد شده تشخیص می‌دهد. البته یک سابقه پزشکی هم از شما دریافت می‌کند تا بتواند تشخیص بهتری انجام دهد. سؤالاتی که پزشک برای تشخیص دقیق از شما خواهد پرسید، عبارت‌اند از:
- خارش شما از کی شروع شده است؟
- آیا قبل از شروع خارش، تغییر خاصی در محصولات مراقبتی پوست خود مانند صابون، لوسیون و غیره ایجاد کرده‌اید؟
- آیا در کنار خارش پوست، علائم دیگری مانند کاهش وزن، احساس خستگی زیاد و بی‌دلیل، تعریق شبانه یا افزایش تشنگی هم داشته‌اید؟
- آیا شروع به مصرف داروی جدید نموده‌اید؟
- آیا چیز خاصی مثل گیاه یا حیوان خانگی جدید را لمس کرده‌اید؟
ممکن است متخصص پوست شما بعد از بررسی‌های لازم، جهت تشخیص دقیق‌تر علت این مشکل و درمان خارش به روش‌های بهتر و ماندگارتر، آزمایشاتی را نیز تجویز نماید. آزمایشاتی که احتمالاً برای شما توصیه می‌شوند، عبارت‌اند از:
- تست‌های آلرژی برای مشخص شدن اینکه آیا به ماده‌ای در محیط اطراف خود، حساسیت دارید یا خیر؟
- آزمایش خون جهت مشخص شدن کمبود ویتامین و مواد معدنی، مشکلات هورمونی یا مشکلات مربوط به اندام‌های داخلی مثل کبد، کلیه‌ها یا تیروئید
- آزمایشات تصویربرداری (اشعه ایکس قفسه سینه) جهت مشخص شدن شرایطی مانند سرطان پوست که در زیر پوست گسترش یافته است.
- بیوپسی پوست جهت شناسایی شرایط پوستی مانند پسوریازیس که خارش را ایجاد می‌کنند که به‌صورت گرفتن نمونه کوچکی از پوست و بررسی آن در زیر میکروسکوپ انجام می‌شود.
توجه داشته باشید که این آزمایشات نباید شما را نگران کنند و تا زمانی که تشخیص کامل انجام نشده است نباید درمان خودسرانه انجام دهید و وضعیت خودتان را قضاوت نمایید.
بهترین روش‌های درمان خارش چیست؟
درمان خارش برای هر فرد متفاوت خواهد بود و به مواردی مانند شدت خارش، علائم و از همه مهم‌تر علت خارش، بستگی دارد. درمان خارش به‌صورت متداول شامل یکی از موارد زیر است:
- استفاده از کرم‌ها، لوسیون‌ها یا پمادهای تغذیه‌کننده و آبرسان تجویز شده توسط پزشک
- استفاده از داروهای ضد خارش
- قطع کردن داروی جدیدی که منجر به خارش شده است و تغییر آن با دارویی که احتمال ایجاد آلرژی را کم کند. البته گاهی ممکن است نتوانید جایگزینی برای آن دارو پیدا کنید و مجبور به استفاده باشید که در این صورت، پزشک شما را برای درمان خارش راهنمایی خواهد کرد.
- درمان یا کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند اگزما و دیابت که خارش را ایجاد می‌کنند.
- انجام برخی درمان‌های سنتی‌تر مانند طب سوزنی یا استفاده از پمادهای ساخته شده با داروهای گیاهی طبق تجویز متخصص طب سنتی
- انجام برخی روش‌های درمانی جدید مانند نوردرمانی یا درمان به روش تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
آیا درمان خارش به روش خانگی امکان‌پذیر است؟
گاهی تنها کنار گذاشتن ماده‌ای که باعث تحریک پوستی شما شده است، می‌تواند درمان خارش را صورت دهد؛ اما درصورتی‌که این اتفاق نیفتاد و خارش طولانی شد، علاوه بر روش‌های پزشکی و داروهایی که برایتان تجویز می‌شود، طبق صلاحدید پزشک می‌توانید از روش‌های درمان خارش خانگی نیز به شکل زیر استفاده نمایید:
- استفاده منظم از کرم‌ها و لوسیون‌ها به‌صورت روزانه طبق تایپ پوستی خود
- استفاده از کرم ضدآفتاب با کیفیت و بدون رنگ، جهت جلوگیری از آسیب‌های اشعه ماوراء بنفش و آفتاب سوختگی
- استفاده از محصولات پوستی بدون اسانس یا دارای مواد حساسیت‌زا، مانند مواد شوینده و صابون برای جلوگیری از تحریکات پوست
- حمام یا دوش آب گرم (نه داغ) جهت تسکین حس خارش
- عدم استفاده از پارچه‌های حساسیت‌زا برای لباس، مانند پارچه‌های مصنوعی و پشمی
- استفاده از لباس‌های با الیاف نخی و پنبه‌ای
- استفاده از حوله خنک یا یخ پیچیده شده در حوله بر روی ناحیه تحریک شده
بهترین داروها برای درمان خارش پوست کدام‌اند؟
بسته به علت خارش پوست، متخصص شما ممکن است یکی از داروهای زیر را جهت درمان خارش پوست برایتان تجویز نماید:
- آنتی‌هیستامین‌ها
- استروئیدهای موضعی یا استروئیدهای خوراکی
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، مانند سیکلوسپورین A
- در برخی موارد داروهای ضدافسردگی تجویز می‌شوند که طبق مطالعات انجام شده با آرام کردن گیرنده‌های عصبی بدن، به درمان خارش پوست کمک می‌کنند.
بهترین کرم‌ها برای درمان خارش پوست کدام‌اند؟
ممکن است متخصص شما در کنار داروهای خوراکی، برخی از کرم‌ها را نیز برای درمان خارش سریع‌تر و تسکین بهتر برایتان تجویز کند که معمولاً این کرم‌ها به نسخه هم نیازی ندارند و بدون نسخه قابل تهیه هستند.
ازجمله متداول‌ترین این کرم‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- هیدروکورتیزون: جهت رفع تورم و التهاب ناشی از تحریکات پوستی و خارش
- آنتی‌هیستامین‌ها: جهت کاهش واکنش‌های آلرژیک پوستی و درمان خارش
- کپسایسین: جهت درمان دردهای جزئی
- آلوئه‌ورا: تسکین‌دهنده فرموله شده ولی طبیعی برای پوست
- منتول: نوعی محصول گیاهی است که وقتی روی پوست زده می‌شود، با حس خنکی که ایجاد می‌کند به درمان خارش کمک خواهد کرد.
- ژله نفتی یا همان وازلین: مخلوطی از روغن‌های معدنی و موم‌ها که با افزایش رطوبت پوست به کاهش خارش کمک می‌کند.
چقدر بعد از شروع درمان خارش احساس بهتری خواهید داشت؟
طول دوره درمان خارش تا حد زیادی به واکنش بدن شما نسبت به داروها و همچنین علت آن بستگی دارد. برخی از شرایط ایجادکننده خارش، طولانی‌مدت هستند و شما علائمی را تجربه خواهید کرد که در طول زندگی ممکن است به‌صورت رفت و برگشتی همراه شما باشند. درواقع در این شرایط شما تنها می‌توانید بیماری را کنترل کنید و درمان قطعی وجود ندارد. گاهی نیز، وضعیت شما می‌تواند تنها یک حالت موقت باشد که ظرف چند روز مراقبت صحیح از پوست از بین برود.
روش‌های جلوگیری از خارش بدن و نیاز به درمان آن
با اینکه کنترل همه دلایل ایجاد خارش به دست شما نیست تا بتوانید از آنها جلوگیری کنید، با انجام اقدامات زیر می‌توانید خطر ابتلا به خارش را تا حد زیادی کاهش دهید:
- استفاده منظم از ضدآفتاب هنگام بیرون رفتن و همچنین پوشیدن لباس و لوازم جانبی محافظ در برابر اشعه ماوراء بنفش مانند کلاه و عینک آفتابی
- نوشیدن آب کافی در طول شبانه روز
- مرطوب کردن روزانه پوست به کمک کرم‌های مرطوب‌کننده با کیفیت، آن هم در چند نوبت، بخصوص اگر پوست خشکی دارید.
- استفاده از آب گرم (نه داغ) هنگام دوش گرفتن یا حمام کردن و یا شستن دست‌ها
- کنترل صحیح بیماری‌های مزمن مانند دیابت
- اجتناب از مواردی که میدانید نسبت به آنها آلرژی دارید.
سخن پایانی …
خارش، باعث تحریک و ناراحتی پوست می‌شود و گاهی به قدری شدید است که حتی می‌تواند خواب شما را مختل کند و در موارد حاد می‌تواند شما را از انجام فعالیت‌های عادی نیز باز دارد؛ زیرا حواس شما را پرت می‌کند؛ بنابراین اگر خارش بدن شما ادامه‌دار شد و پس از چند روز به روش‌های درمان خانگی پاسخ مناسبی نداد، حتماً در اسرع وقت به یک متخصص خوب مراجعه کنید تا با تشخیص صحیح علت، هرچه زودتر درمان خارش به‌درستی انجام شود.