آلرژی غذایی و نحوه درمان آن

آلرژی غذایی یکی از موارد بسیار رایج در مردم سرتاسر جهان است که ممکن است شما نیز تاکنون آن را تجربه کرده باشید یا در اطرافیان خود مواردی را دیده باشید. طبق مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، آلرژی غذایی 4٪ – 6٪ کودکان و 4٪ بزرگ‌سالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حساسیت غذایی در کودکان بیشتر دیده می‌شود، اما در هر سنی ممکن است بروز کند. حتی ممکن است گاهی نسبت به غذاهایی که سال‌ها بدون هیچ مشکلی خورده‌اید، حساسیت غذایی نشان دهید.

در این مقاله به‌طور مفصل در مورد آلرژی غذایی، حساسیت غذایی در کودکان، درمان حساسیت غذایی در کودکان و غیره صحبت کنیم. پس این مقاله را از دست ندهید.

آلرژی غذایی چیست؟

سیستم ایمنی بدن با مقابله با انواع عفونت‌ها و سایر خطرات سلامتی، سلامت شما را حفظ می‌کند. آلرژی غذایی در نوزادان، کودکان و بزرگ‌سالان هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن بیش‌ازحد به یک ماده غذایی یا چند ماده غذایی حساسیت غذایی نشان دهد، آن را به‌عنوان یک خطر شناسایی کرده و یک واکنش محافظتی ایجاد کند. درحالی‌که آلرژی در بسیاری از خانواده‌ها وجود دارد، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که آیا حساسیت غذایی در کودکان از والدین به ارث می‌رسد یا خیر؟

علائم آلرژی غذایی ممکن است از خفیف تا شدید باشد. به‌هرحال توجه داشته باشید که فقط به این دلیل که یک واکنش اولیه مشکلات کمی ایجاد می‌کند، به این معنی نیست که همه واکنش‌های بعدی مشابه خواهند بود. غذایی که در یک مورد فقط علائم خفیف را ایجاد کند ممکن است در زمان دیگری علائم شدیدتری ایجاد نماید.

شدیدترین واکنش آلرژیک آنافیلاکسی است که یک واکنش آلرژیک تهدیدکننده زندگی در کل بدن است که می‌تواند علائم زیر را داشته باشد:

• تنفس شما را مختل کند.
• باعث افت فشارخون شما شود.
• ضربان قلب شما را تحت تأثیر قرار دهد.

آنافیلاکسی در عرض چند دقیقه بعد از قرار گرفتن در معرض مواد غذایی حساسیت زا ایجاد می‌شود. این نوع واکنش می‌تواند حتی کشنده باشد و باید سریعاً با تزریق اپی نفرین (آدرنالین) درمان شود.

غذاهای آلرژی زا کدامند؟

نمی‌توان گفت غذاهای آلرژی زا کدامند؟ زیرا افراد مختلف به مواد متفاوت آلرژی نشان می‌دهند. یعنی ماده‌ای که برای یک نفر هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند، می‌تواند برای فرد دیگر از مواد غذایی حساسیت زا محسوب شود. اما به‌طورکلی هشت نوع مواد غذایی حساسیت زا که باعث حدود 90 درصد از کل واکنش‌های آلرژیک می‌شوند، عبارت‌اند از:

• تخم‌مرغ
• شیر
• بادام‌زمینی
• آجیل درختی
• ماهی
• صدف
• گندم
• سویا

برخی از دانه‌ها، ازجمله دانه‌های کنجد و خردل (ماده اصلی در چاشنی خردل) نیز ازجمله مواد غذایی حساسیت زا هستند و در برخی کشورها یک ماده حساسیت‌زای اصلی محسوب می‌شوند.

علائم آلرژی غذایی چیست؟

علائم یک واکنش آلرژیک ممکن است در قسمت‌های مختلف مانند پوست، دستگاه گوارش، سیستم قلبی عروقی و دستگاه تنفسی خودش را نشان دهد. این علائم می‌توانند به یک یا چند روش زیر ظاهر شوند:

• استفراغ و یا گرفتگی معده
• تنگی نفس
• حالت خس‌خس در نفس کشیدن
• سرفه‌های تکراری
• شوک یا افت فشارخون
• حالت خفگی در گلو و خشک شدن گلو؛ مشکل در بلعیدن
• تورم زبان، توانایی صحبت کردن یا تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• نبض ضعیف
• رنگ‌پریدگی یا آبی شدن پوست
• سرگیجه یا احساس ضعف

بیشتر علائم مربوط به غذا در طی دو ساعت بعد از مصرف رخ می‌دهد. اغلب آن‌ها در عرض چند دقیقه شروع می‌شوند. در برخی موارد بسیار نادر، ممکن است واکنش چهار تا شش ساعت یا حتی بیشتر به تأخیر بیفتد. واکنش‌های تأخیری به‌طورمعمول در کودکانی که به اگزما به‌عنوان علامت حساسیت غذایی تبدیل می‌شوند و در افرادی که آلرژی نادر به گوشت قرمز دارند که ناشی از گزش نوعی کنه است، دیده می‌شود.

نوع دیگری از واکنش به مواد غذایی حساسیت زا تأخیری از سندرم انتروکولیت ناشی از پروتئین غذایی (FPIES) است که یک واکنش شدید دستگاه گوارش است و به‌طورکلی دو تا شش ساعت پس از مصرف شیر، سویا، برخی غلات و برخی دیگر از غذاهای جامد رخ می‌دهد. این نوع واکنش بیشتر مربوط به آلرژی غذایی در نوزادان است که برای اولین بار در معرض یک نوع مواد غذایی قرار می‌گیرند یا از شیر گرفته می‌شوند. علائم آن نیز اغلب شامل استفراغ تکراری است و می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود. در برخی موارد، نوزادان دچار اسهال خونی می‌شوند. ازآنجاکه علائم شبیه علائم بیماری ویروسی یا عفونت باکتریایی است، تشخیص این واکنش که به آن FPIES می‌گویند ممکن است به تأخیر بیفتد. به‌هرحال یک‌فوریت پزشکی است که باید با کمبود آب مبارزه کرد.

حساسیت غذایی در کودکان بیشتر نسبت به کدام مواد است؟

به‌محض تشخیص آلرژی غذایی مؤثرترین درمان حساسیت غذایی در کودکان پرهیز از غذا است. غذاهایی که بیشتر باعث حساسیت غذایی در کودکان می‌شود، عبارت‌اند از:

• شیر
• تخم‌مرغ
• بادام‌زمینی

با بزرگ شدن کودک ممکن است آلرژی غذایی نسبت به شیر و تخم‌مرغ از بین برود، اما معمولاً حساسیت به بادام‌زمینی و برخی آجیل‌ها باقی می‌ماند.

برای بزرگ‌سالان غذاهای آلرژی زا کدامند؟

اگر بخواهیم بگوییم غذاهای آلرژی زا کدامند؟ باید گفت رایج‌ترین مواد حساسیت‌زای غذایی در بزرگ‌سالان عبارت‌اند از:

• گرده میوه و سبزیجات (سندرم آلرژی دهان)
• بادام‌زمینی و برخی آجیل‌های درختی
• ماهی و صدف

افرادی که به یک ماده غذایی خاص حساسیت دارند نیز ممکن است به‌طور بالقوه نسبت به غذاهای مرتبط واکنش نشان دهند. مثلاً کسانی که به میگو حساسیت دارند، ممکن است به خرچنگ نیز واکنش نشان دهند یا کسانی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، به برخی حبوبات نیز حساسیت غذایی خواهند داشت.

تشخیص آلرژی غذایی به چه صورتی است؟

یادگیری در مورد الگوهای واکنش‌هایی که گفتیم می‌تواند آلرژی را نشان دهد. تعیین آلرژی قبل از به وقوع پیوستن آن کار ساده‌ای نیست. آزمایش آلرژی برای بسیاری از موارد در یک “خانواده” یکسان ممکن است به‌اندازه کافی همه موارد را نشان ندهد و نتواند به شما بگوید برای شما غذاهای آلرژی زا کدامند؟

همچنین علائم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و ممکن است همیشه در هنگام هر واکنش علائم یکسانی را تجربه نکنید. همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم واکنش‌های آلرژیک به غذا می‌تواند بر روی پوست، دستگاه تنفسی، دستگاه گوارش و سیستم قلبی عروقی تأثیر بگذارد. پیش‌بینی میزان واکنش بعدی غیرممکن است و همه بیماران مبتلا به آلرژی غذایی باید مراقب خطر آنافیلاکسی باشند.

درحالی‌که آلرژی غذایی در هر سنی ممکن است ایجاد شود، بیشتر آن‌ها در اوایل کودکی ظاهر می‌شوند. اگر به آلرژی غذایی مشکوک هستید، به یک متخصص آلرژی مراجعه کنید تا با انجام برخی آزمایشات و توصیه‌ها از این بیماری در امان بمانید.

روش‌های پیشگیری از حساسیت غذایی

بااینکه آلرژی از قبل زیاد قابل‌تشخیص نیست و ممکن است حتی شما در هر زمان به مواد تازه‌ای آلرژی غذایی داشته باشید که قبلاً برایتان این‌گونه نبوده است، اما شما می‌توانید با انجام برخی کارها میزان حساسیت غذایی را به حداقل برسانید. در ادامه این موارد را بیشتر برایتان توضیح خواهیم داد:

مدیریت و درمان حساسیت غذایی در کودکان و بزرگسالان

راه اصلی برای کنترل آلرژی غذایی، پرهیز از مصرف غذاهایی است که شما را دچار مشکل می‌کند. بنابراین همیشه باید به‌دقت برچسب مواد تشکیل‌دهنده محصولات غذایی را بررسی کنید و یاد بگیرید که بدانید آنچه شما باید از آن اجتناب کنید آیا نام‌های دیگری هم دارد یا خیر؟

اجتناب از مواد غذایی حساسیت زا آسان‌تر از درمان آلرژی است. همچنین یک متخصص تغذیه ممکن است بتواند بهتر به شما کمک کند. این متخصصان غذا نکاتی را برای پرهیز از غذاهایی که باعث آلرژی شما می‌شوند، ارائه می‌دهند و اطمینان خواهند داد که حتی اگر برخی از غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید، باز هم تمام مواد مغذی موردنیاز خود را دریافت خواهید کرد.

بسیاری از افراد مبتلا به آلرژی غذایی می‌پرسند که آیا وضعیت آن‌ها ماندگار است؟ متأسفانه هیچ پاسخ قطعی وجود ندارد. اما به طور کلی آلرژی به شیر، تخم‌مرغ، گندم و سویا ممکن است با گذشت زمان از بین برود، درحالی‌که آلرژی به بادام‌زمینی، آجیل درختی، ماهی و صدف مادام العمر است.

بیرون غذا خوردن

هنگام غذا خوردن در رستوران‌ها بیشتر مراقب باشید. پیشخدمت‌ها (و گاهی اوقات کارمندان آشپزخانه) ممکن است همیشه از ترکیبات هر غذای موجود در منو آگاهی نداشته باشند. بسته به حساسیت شما، حتی فقط ورود به داخل آشپزخانه یا رستورانی که از آن ماده خاص استفاده کنند نیز می‌تواند واکنش آلرژیک ایجاد کند.

بهتر است همیشه در مورد حساسیت‌های خود به کسانی که غذا سرو می‌کنند، بگویید و در صورت امکان بخواهید با آشپز صحبت کنید. به نیاز به سطوح آماده‌سازی، تابه‌ها، قابلمه‌ها و ظروفی که توسط مواد آلرژی زا در شما آلوده نشده‌اند، تأکید کنید و به کارکنان رستوران توضیح دهید که کدام غذاهای موجود در منو برای شما بی‌خطر است.

آنافیلاکسی

علائم ناشی از آلرژی غذایی می‌تواند از خفیف تا شدید در حد تهدیدکننده زندگی باشند. شدت هر واکنش قابل پیش‌بینی نیست. افرادی که قبلاً فقط علائم خفیف را تجربه کرده‌اند، ممکن است به‌طور ناگهانی واکنشی شدید به نام آنافیلاکسی را تجربه کنند که می‌تواند تنفس را مختل کرده و باعث افت ناگهانی فشارخون شود. به همین دلیل است که متخصصان آلرژی افراد را ازنظر حساسیت غذایی به دو دسته خفیف یا شدید تقسیم‌بندی نمی‌کنند. چون نمی‌دانیم در واکنش بعدی چه اتفاقی خواهد افتاد. آلرژی غذایی در بسیاری از کشورها علت اصلی آنافیلاکسی در خارج از محیط بیمارستان است.

اپی نفرین (آدرنالین) اولین درمان آنافیلاکسی است که در صورت قرار گرفتن در معرض ماده آلرژی زا باعث ایجاد سیل مواد شیمیایی می‌شود که بدن شما را به شوک می‌اندازد. آنافیلاکسی می‌تواند در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض ماده حساسیت زا رخ دهد، به‌سرعت بدتر شده و می‌تواند کشنده باشد. بنابراین در صورت دیدن علائم باید سریعاً یا با اورژانس تماس گرفته یا خودتان را به اورژانس برسانید.

پس از تشخیص آلرژی غذایی، متخصص آلرژی باید یک دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین را تجویز کرده و نحوه استفاده از آن را به شما آموزش دهد. همچنین باید یک برنامه درمانی کتبی به شما داده شود که داروهایی کنترل‌کننده برای شما در آن مشخص می‌گردد.

هرکسی که حساسیت غذایی دارد، باید همیشه انژکتور اتوماتیک خود را برای تزریق نزدیک داشته باشد و حواسش به تاریخ انقضای آن نیز باشد. حتماً همیشه دو دوز در دسترس داشته باشید، زیرا واکنش شدید می‌تواند در حدود 20 درصد افراد عود کند. هیچ داده‌ای برای کمک به پیش‌بینی نیاز به دوز دوم اپی نفرین وجود ندارد، بنابراین این توصیه در مورد تمام بیماران مبتلا به آلرژی غذایی اعمال می‌شود.

در صورت مشاهده علائم شدید مانند تنگی نفس، سرفه‌های مکرر، ضعف نبض، کهیر، گرفتگی در گلو، مشکل تنفس یا بلع یا ترکیبی از علائم در مناطق مختلف بدن، مانند کهیر، بثورات پوستی یا تورم، بلافاصله از اپی نفرین استفاده کنید. در صورت استفراغ، اسهال یا درد شکمی زیاد ممکن است دوزهای مکرر لازم باشد. در این صورت شما باید برای درخواست آمبولانس تماس بگیرید (از کسی که نزدیکتان است بخواهید این کار را انجام دهد) و به اعزام کننده اطلاع دهید که اپی نفرین تزریق شده است و ممکن است به موارد بیشتری نیاز باشد.

اگر مطمئن نیستید که آیا واکنش به اپی نفرین احتیاج دارد یا خیر، فوراً از آن استفاده کنید. فواید اپی نفرین بسیار بیشتر از خطر ضروری بودن دوز است.

عوارض جانبی شایع اپی نفرین ممکن است شامل اضطراب، بی‌قراری، سرگیجه و لرزش باشد. در موارد بسیار نادر، این دارو می‌تواند منجر به ضربان قلب یا ریتم غیرطبیعی، حمله قلبی، افزایش شدید فشارخون و تجمع مایعات در ریه‌ها شود. اگر شرایط خاصی از قبیل بیماری قلبی یا دیابت دارید، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اثرات سوء ناشی از اپی نفرین باشید. بااین‌حال هنوز هم اپی نفرین بسیار ایمن در نظر گرفته می‌شود و مؤثرترین دارو برای درمان واکنش‌های شدید آلرژیک است. درواقع ممکن است داروهای دیگری برای درمان علائم آلرژی غذایی تجویز شود، اما توجه به این نکته مهم است که هیچ جایگزینی برای اپی نفرین وجود ندارد.

سؤالات متداول در مورد آلرژی غذایی

همیشه سوالات متعددی در مورد آلرژی‌های غذایی وجود دارد. برخی از متداول ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

آیا روش‌های درمانی برای آلرژی غذایی وجود دارد؟

در حال حاضر، برای بیشتر آلرژی‌های غذایی، پرهیز از غذایی که به آن حساسیت دارید تنها راه محافظت در برابر واکنش است. در چند سال گذشته خبرهای خوبی در مورد درمان آلرژی به بادام‌زمینی منتشر شده است. در ژانویه سال 2020، FDA اولین درمان آلرژی به بادام‌زمینی را برای کودکان و نوجوانان بین 4 تا 17 سال تصویب کرد. این درمان Palforzia نام دارد و یک درمان خوراکی است که باید هر روز انجام شود و با اصلاح سیستم ایمنی بدن کار می‌کند.

آیا با لمس مواد غذایی که روی سطوح مانده‌اند نیز آلرژی غذایی ایجاد می‌شود؟

بله، اگر مواد غذایی حساسیت زا به‌دقت تمیز نشوند، می‌توانند روی اشیا باقی بمانند و به‌راحتی با لمس یک شی که حاوی چیزی است که شما به آن حساسیت دارید، آلرژی ایجاد کند. البته معمولاً در این حالت فقط حسایت هایی برای پوست مانند جوش ایجاد می‌شود. بدون بلعیدن مواد حساسیت زا، بعید است که واکنش دیگری داشته باشید.

آیا حساسیت غذایی می‌تواند در بزرگ‌سالی بروز کنند؟

اگرچه بیشتر آلرژی‌های غذایی در کودکی ایجاد می‌شوند، اما به‌ندرت می‌توانند در بزرگ‌سالی بروز کنند. رایج‌ترین آلرژی غذایی برای بزرگ‌سالان صدف، آجیل درخت، بادام‌زمینی و ماهی است. بیشتر بزرگ‌سالان مبتلا به آلرژی غذایی از همان کودکی حساسیت خود را داشتند. واکنش آلرژیک به یک ماده غذایی گاهی ممکن است در بزرگ‌سالان فراموش شود. زیرا علائمی مانند استفراغ یا اسهال را می‌توان به‌عنوان آنفولانزا یا مسمومیت غذایی اشتباه گرفت. بزرگ‌سالان همیشه توجه زیادی به علائم ندارند و این می‌تواند خطرناک باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد سندرم آلرژی دهان چیزی است که می‌تواند در بزرگ‌سالی ایجاد شود. این سندرم همچنین به‌عنوان سندرم غذای گرده شناخته می‌شود و به دلیل واکنش‌های متقابل آلرژن های موجود در گرده و میوه‌های خام، سبزیجات و برخی مغزهای درختی ایجاد می‌شود. اما این بیماری، آلرژی غذایی نیست. اگرچه علائم ناشی از غذا است که می‌تواند گیج‌کننده باشد. این حساسیت به گرده است. علائم سندرم آلرژی دهان، خارش دهان یا زبان، تورم لب‌ها یا زبان است. علائم این نوع بیماری به‌طورکلی کوتاه‌مدت هستند. زیرا مواد حساسیت زا با واکنش متقابل به‌سرعت هضم می‌شوند و هیچ قسمت دیگری از بدن را درگیر نمی‌کند. این علائم می‌توانند به تشخیص آلرژی دهانی از آلرژی غذایی واقعی کمک کنند.

احتمال واکنش شدید به مواد حساسیت ‌زای موجود در هوا چقدر است؟

احتمال آن پایین است. هیچ مطالعه‌ای به‌طور قطعی ثابت نکرده است که مواد حساسیت زا از طریق هوا منتقل شده و باعث ایجاد علائم می‌شوند. خارج از چند مورد گزارش شده در مورد علائم آلرژی به ماهی که هنگام پخت ماهی پدیدار می‌شود، افرادی که آلرژی غذایی دارند فقط پس از خوردن غذای آلرژیک واکنش‌های شدید نشان می‌دهند. بسیاری از افراد مبتلا به آلرژی به بادام‌زمینی نیز نگران گردوغبار ناشی از بادام‌زمینی به‌ویژه در هواپیما هستند. بیشتر واکنش‌ها احتمالاً پس از لمس گردوغبار بادام‌زمینی رخ می‌دهد که ممکن است روی میزهای سینی یا سایر سطوح باشد.

گلوتن چیست؟ حساسیت به گلوتن چقدر رایج است؟

گلوتن پروتئینی است که در غلات مانند گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. برخی از افراد به گندم حساسیت دارند، اما آلرژی غذایی با حساسیت به گلوتن فرق دارد. آلرژی به گلوتن اصطلاحی گمراه‌کننده است که معمولاً با حساسیت به گندم یا گاهی بیماری سلیاک اشتباه گرفته می‌شود. چیزی به‌عنوان آلرژی به گلوتن وجود ندارد، اما بیماری به نام بیماری سلیاک وجود دارد. بیماری سلیاک نوعی بیماری گوارشی است که در صورت عدم‌تشخیص یا درمان، به‌طور بالقوه جدی است. علائم بیماری سلیاک شامل اسهال شدید پس از خوردن محصولات حاوی گلوتن، بثورات پوستی، کاهش شدید وزن یا عدم افزایش مناسب وزن و درد شکم است. در کودکان کوچک، ممکن است فقط افزایش وزن ضعیف و بدون درد یا علائم دیگر را مشاهده کنید. تشخیص بیماری سلیاک را فقط یک متخصص گوارش می‌تواند انجام دهد تا درمان به‌موقع انجام شود.

سخن پایانی ….

همان‌طورکه گفتیم آلرژی غذایی می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. اگر یک بار واکنش ضعیفی به یک ماده غذایی نشان دادید، ممکن است دفعه بعد واکنش شدید شود. بنابراین بهتر است حتما با یک متخصص در زمینه آلرژی مشورت کنید و تدابیر لازم برای جلوگیری از خطر بروز آنافیلاکسی را انجام دهید.