بیماری سرخک چیست و چگونه درمان می‌شود؟

بیماری سرخک یک بیماری ویروسی عفونی است که اگر جدی گرفته نشود و فرد مبتلا تحت مراقبت‌های پزشکی خاص قرار نگیرد، عوارض آن می‌تواند بسیار جدی و تهدید کننده زندگی فرد باشد. در این مطلب ما به شما این آگاهی را می‌دهیم که بیماری سرخک چیست، چگونه ایجاد می‌شود، چه علائمی دارد، در گروه‌های مختلف سنی به چه شکلی است و چگونه درمان می‌شود؟ پس با ما همراه باشید:

تعریف بیماری سرخک

سرخک یا همان روبولا یک عفونت ویروسی است که در سیستم تنفسی شروع می شود. با وجود در دسترس بودن واکسن ایمن و مؤثر، هنوز هم یک علت مهم مرگ در سراسر جهان است. طبق گزارش منبع معتبر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در سال 2017 حدود 110،000 مرگ و میر جهانی مربوط به این بیماری رخ داده است که بیشتر آن‌ها در کودکان زیر 5 سال بوده است.

علل ایجاد سرخک

سرخک در اثر ابتلا به ویروسی از خانواده پارامیکسوویروس ایجاد می شود. ویروس ها میکروب های انگلی ریز هستند. پس از آلوده شدن، ویروس به سلول‌های میزبان حمله می‌کند و از اجزای سلولی برای تکمیل چرخه زندگی خود استفاده می‌کند. این ویروس ابتدا دستگاه تنفسی را آلوده می کند. با این وجود، سرانجام از طریق جریان خون به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت می‌کند. سرخک فقط در انسان وجود دارد و در حیوانات وجود ندارد. عامل اصلی خطر ابتلا به این بیماری واکسینه نشدن است. علاوه بر این، برخی از گروه ها از جمله کودکان خردسال، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف و زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عوارض ناشی از عفونت این ویروس هستند.

علائم بیماری سرخک

علائم این بیماری معمولاً در طی 10 تا 12 روزبلافاصله بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• سرفه کردن
• تب
• آبریزش بینی
• چشم های قرمز
• گلو درد
• لکه های سفید داخل دهان

راش‌های پوستی گسترده یک علامت کلاسیک از این بیماری است. این بثورات می توانند تا 7 روز ادامه داشته باشد و بطور کلی در طی 14 روز بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند. معمولاً ابتدا روی سر ایجاد می شوند و به آرامی در قسمت های دیگر بدن پخش می شوند.

احتمال ابتلا به این بیماری از طریق هوا

سرخک می تواند از طریق قطرات تنفسی و ذرات آئروسل کوچک در هوا پخش شود. فرد آلوده می‌تواند ویروس را در هنگام سرفه یا عطسه به هوا منتقل کند. این ذرات تنفسی همچنین می توانند بر روی اشیاء و سطوح مستقر شوند. اگر با یک شیء آلوده مانند یک درب تماس پیدا کنید و سپس صورت، بینی یا دهان خود را لمس کنید، می توانید آلوده شوید. این ویروس می‌تواند بیش از آنچه فکر می کنید در خارج از بدن زندگی کند. در حقیقت می تواند تا مدت زیادی در هوا یا روی سطوح عفونی باقی بماند.

احتمال سرایت بیماری به دیگران

سرخک بسیار مسری است. این بدان معناست که عفونت بسیار ساده، از فرد به شخص دیگر گسترش می‌یابد. یک فرد مستعد که در معرض ویروس  است 90 درصد احتمال ابتلا به آن را دارد. علاوه بر این، یک فرد آلوده می تواند ویروس را در هر مکانی بین 9 تا 18 فرد مستعد گسترش دهد. شخصی که مبتلا به این بیماری است می‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند قبل از این که حتی بداند که مبتلا به آن است. فرد آلوده به مدت چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات بیماری را انتقال می‌دهد. پس از ظاهر شدن بثورات، آنها هنوز تا چهار روز دیگر بسیار مسری هستند.

نحوه تشخیص سرخک

اگر گمان می‌کنید سرخک دارید یا در معرض ابتلا به فرد مبتلا به سرخک هستید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. آن‌ها می توانند شما را ارزیابی کنند و شما را راهنمایی کنند تا مشخص شود که آیا شما عفونت دارید یا نه. پزشکان می‌توانند با بررسی بثورات پوستی و بررسی علائم مشخصه بیماری مانند لکه های سفید در دهان، تب، سرفه و گلو درد، سرخک را تأیید کنند. اگر آنها مشکوک باشند که شما بر اساس تاریخچه و مشاهده خود ممکن است سرخک داشته باشید، پزشک شما آزمایش خون را برای بررسی ویروس سرخک تجویز می‌کند.

درمان سرخک

هیچ درمانی خاصی برای سرخک وجود ندارد. برخلاف عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های ویروسی نسبت به آنتی بیوتیک‌ها حساس نیستند. این ویروس و علائم به طور معمول در حدود دو یا سه هفته از بین می روند. برخی از مداخلات برای افرادی که احتمالاً در معرض ویروس هستند، در دسترس است. این موارد می تواند به جلوگیری از عفونت یا کاهش شدت آن کمک کند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• واکسن سرخک، طی 72 ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک
• دوز پروتئین‌های ایمنی به نام ایمونوگلوبولین، در طی شش روز اول بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس

پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به بهبودی شما توصیه کند:

• استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (Advil) برای کاهش تب
• استراحت کنید تا به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنید.
• مایعات فراوان
• مرطوب کننده هوا برای سهولت سرفه و گلودرد
• مکمل‌های ویتامین A

سرخک در دوران‌های مختلف

1.سرخک در بزرگسالان

اگرچه این بیماری اغلب در کودکان اتفاق می‌افتد، اما بزرگسالان نیز می توانند سرخک بگیرند. افرادی که واکسینه نشده اند در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. به طور کلی پذیرفته شده است که بزرگسالانی که در طول یا قبل از سال 1957 به دنیا آمده اند، به طور طبیعی در برابر سرخک مصون هستند. دلیل این است که اولین واکسن در سال 1963 مجوز داده شد. قبل از آن، بسیاری از افراد  به طور طبیعی به عفونتهای سال‌های نوجوانی مبتلا شده بودند و در نتیجه بدنشان ایمنی داشت.

بر اساس منبع قابل اعتماد مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری سرخک (CDC)عوارض جدی در کودکان خردسال نه تنها در کودکان، بلکه در بزرگسالان بیشتر از 20 سال نیز جدی است. این عوارض می تواند شامل چیزهایی مانند ذات الریه، آنسفالیت و کوری باشد. اگر فرد بالغی هستید که واکسینه نشده اید یا از وضعیت واکسیناسیون خود اطمینان ندارید، برای دریافت واکسیناسیون باید به پزشک مراجعه کنید. حداقل یک دوز واکسن برای بزرگسالان واکسینه نشده توصیه می شود.

2.سرخک در نوزادان

واکسن سرخک تا حداقل 12 ماهگی به کودکان داده نمی‌شود. قبل از این سن دریافت اولین دوز واکسن، تنها در زمانی است که در معرض ابتلا به ویروس این بیماری بصورت آسیب پذیر هستند. نوزادان از طریق مصونیت منفعل، که از مادر به کودک از طریق جفت و در هنگام شیردهی انجام می شود، از این ویروس محافظت می‌شوند. با این حال، منبع معتبر تحقیقی نشان داده است که این مصونیت در مدت زمان بیش از 2.5 ماه پس از تولد از بین می رود. کودکان زیر 5 سال ممکن است دچار عوارضی مانند پنومونی، آنسفالیت و عفونت گوش شوند که می‌تواند منجر به کم شنوایی شود.

3.سرخک در دوران بارداری

خانم‌های باردار که ایمنی نسبت به سرخک ندارند باید مراقب باشند که از قرار گرفتن در معرض این ویروس و افراد مبتلا خودداری کنند. این بیماری در دوران بارداری می تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر مادر و جنین داشته باشد. زنان باردار در معرض خطر عوارض ناشی از سرخک مانند ذات الریه قرار دارند. علاوه بر این، داشتن سرخک در حین بارداری می‌تواند منجر به عوارض بارداری زیر شود:

• سقط جنین
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد

اگر مادر نزدیک به تاریخ زایمان این ویروس را بگیرد، بیماری می تواند از مادر به کودک منتقل شود. به این بیماری، سرخک مادرزادی گفته می شود. نوزادان مبتلا به سرخک مادرزادی بعد از تولد دچار بثورات پوستی می شوند یا کمی بعد از آن دچار می شوند. آن‌ها در معرض خطر بیشتری از عوارض هستند که می تواند تهدید کننده زندگی آن‌ها باشد. اگر باردار هستید، نسبت به سرخک مصون نیستید و معتقدید که در معرض ابتلا به این ویروس هستید، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. تزریق ایمونوگلوبولین ممکن است به جلوگیری از عفونت کمک کند.

دوره ظاهر شدن بیماری سرخک

دوره ظاهر شدن یک بیماری عفونی مدت زمانی است که بین قرار گرفتن در معرض و زمان بروز علائم می گذرد. این دوره برای این ویروس بین 10 تا 14 روز است. بعد از دوره اولیه، ممکن است شروع به ظاهر شدن علائم غیر اختصاصی مانند تب، سرفه و آبریزش بینی کنید. چند روز بعد بثورات شروع به توسعه می‌كنند. یادآوری این نکته حائز اهمیت است که شما هنوز هم می‌توانید چهار روز قبل از ایجاد بثورات، عفونت را به دیگران منتقل کنید. اگر فکر می‌کنید در معرض سرخک قرار گرفته اید و واکسینه نشده اید، باید در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.

انواع سرخک

علاوه بر یک عفونت کلاسیک سرخک، چندین نوع دیگر از عفونت سرخک نیز وجود دارد که ممکن است به آن مبتلا شوید.انواع سرخک شامل این موارد است:

• سرخک غیر معمولی در افرادی که واکسن سرخک کشته شده بین سالهای 1963 و 1967 دریافت کرده اند رخ می دهد. در معرض ابتلا به این بیماری، این افراد به بیماری مبتلا می شوند که دارای علائمی مانند تب بالا، بثورات و بعضی اوقات ذات الریه است.
• سرخک اصلاح شده در افرادی که ایمونوگلوبولین پس از مواجهه به آن‌ها داده شده است و در نوزادانی که هنوز ایمنی منفعل دارند، رخ می دهد.
• سرخک اصلاح شده معمولاً خفیف‌تر از یک مورد معمولی سرخک است.
• سرخک خونریزی به ندرت در ایالات متحده گزارش می شود. این بیماری باعث ایجاد علائمی مانند تب بالا، تشنج و خونریزی در غشاهای پوستی و مخاط می شود.

تفاوت سرخک و سرخچه

شاید شنیده اید که از سرخچه به عنوان سرخک آلمانی یاد می‌شود. اما سرخک و سرخچه در واقع ناشی از دو ویروس متفاوت هستند. سرخچه به اندازه سرخک مسری نیست. اما اگر زن در حین بارداری دچار عفونت سرخچه شود می تواند عوارض جدی ایجاد کند. اگرچه ویروس های مختلف باعث این دو بیماری می شوند، اما شباهت هایی نیز بین این دو ویروس وجود دارد. هر دو ویروس:

• از طریق سرفه و عطسه می تواند از طریق هوا پخش شوند.
• باعث تب و بثورات متمایز می شوند.
• فقط در انسان رخ می دهند.

پیشگیری از سرخک

چند روش برای جلوگیری از ابتلا به بیماری سرخک وجود دارد:

1. واکسیناسیون

واکسیناسیون بهترین راه برای جلوگیری از سرخک است. دو دوز واکسن سرخک در حد 97٪ منبعی قابل اعتماد در جلوگیری از عفونت این ویروس مؤثر است. دو واکسن MMR و MMRV در دسترس است. واکسن MMR یک واکسن سه به یک است که می تواند شما را از سرخک، اوریون و سرخچه محافظت کند. واکسن MMRV در برابر عفونت های مشابه با واکسن MMR محافظت می کند و همچنین شامل محافظت در برابر آبله مرغان است . کودکان می توانند اولین واکسیناسیون خود را در 12 ماهگی دریافت کنند و دوز دوم آن‌ها بین سنین 4 تا 6 سالگی باشد. بزرگسالانی که هرگز ایمن سازی دریافت نکرده اند می توانند از پزشک خود درخواست واکسن کنند.

برخی از گروه ها نباید واکسیناسیون علیه سرخک را دریافت کنند. این گروه ها شامل موارد زیر هستند:

• افرادی که قبلاً نسبت به واکسن سرخک یا اجزای آن واکنشی جدی داشته اند.
• زنان حامله
• افراد دارای مصونیت ایمنی، که شامل افراد مبتلا به HIV یا ایدز، افرادی که تحت درمان سرطان قرار دارند یا افرادی که داروهای سیستم ایمنی را مصرف می کنند.

2. رعایت بهداشت

بهداشت خوب دست را تمرین کنید. دستان خود را قبل از غذا، بعد از استفاده از حمام و قبل از لمس صورت، دهان و بینی خود به خوبی با آب و صابون بشویید.

3. استفاده از وسایل شخصی

موارد شخصی را با افرادی که ممکن است بیمار باشند به اشتراک نگذارید. این موارد می تواند مواردی مانند خوردن در ظروف مشترک، نوشیدن از  لیوان مشترک و مسواک را شامل شود.

4. منع تماس با افراد مبتلا

از تماس با افرادی که مریض هستند جدا خودداری کنید.

سخن پایانی…

شما نمی‌توانید بیش از یک بار به این بیماری مبتلا شوید. بعد از ویروس، شما برای همه زندگی خود از این ویروس مصون هستید. با این حال، سرخک و عوارض احتمالی آن از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است. واکسیناسیون نه تنها از شما و خانواده شما محافظت می‌کند بلکه مانع از انتشار ویروس در جامعه شما شده و بر کسانی که نمی‌توانند واکسینه شوند نیز تأثیر می گذارد. بنابراین آن را جدی بگیرید.

[منبع]