خواص زعفران دم کرده برای سلامتی و زیبایی
زعفران یکی از ادویه‌های بسیار خوش‌رنگ و عطر با طعمی بسیار مطلوب است که در دنیا به‌عنوان طلای سرخ نیز شناخته می‌شود. خوشبختانه باکیفیت‌ترین زعفران در دنیا در حال حاضر در ایران کشت می‌شود و ما می‌توانیم به‌راحتی از خواص زعفران دم‌کرده برای سلامتی خود بهره‌مند شویم.
در این مقاله از سفیر زیبایی می‌خواهیم شما را با انواع خواص زعفران دم‌کرده آشنا کنیم تا بتوانید بیشتر از این چاشنی خوش عطر و رنگ استفاده نمایید.
زعفران چه نوع گیاهی است؟
زعفران یا زرپران گران‌ترین ادویه در جهان است. دلیل قیمت سنگین آن، روش برداشت سختش می‌باشد که تولید را پرهزینه می‌کند. زعفران از گل Crocus sativus برداشت می‌شود که معمولاً به‌عنوان “تمساح زعفران” آن را می‌شناسند. این گیاه از تیره زنبقیان است که دارای یک پوشال قهوه‌ای‌رنگ می‌باشد که از آن محافظت می‌کند. پس‌ازاین که پیاز زعفران در فصل مشخص کاشته می‌شود، فرآیند رشد آغاز شده و یک ساقه (تیج) تشکیل می‌شود و سر آن غنچه می‌زند.
در هنگام برداشت کلاله و خامه زرشکی گل زعفران جدا می‌شود و پس از خشک‌کردن به‌عنوان زعفرانی که شما می‌شناسید به شکل چاشنی و برای عطر و رنگ دهی غذاها به کار می‌رود. در حال حاضر هر کیلوگرم زعفران به‌اندازه نرخی نزدیک به ۱۵۰۰۰ دلار ارزش دارد. بیشتر منابع خارجی نیز زادگاه زعفران را ایران می‌دانند. در حال حاضر ایران بیش از ۹۰٪ زعفران دنیا را کشت و برداشت می‌کند و بزرگ‌ترین صادرکننده زعفران است که بیشترین زعفران را به چین صادر می‌کند. ارزش جهانی صادرات این گیاه ۲۷۵ میلیون دلار است.
بو و چاشنی ویژه زعفران به دلیل وجود ماده‌ای در آن به نام سافرانال است و رنگ زرد زرین و بسیار خوشایندی که به انواع غذاها و دسرها می‌دهد به خاطر ماده‌ای به نام کروسین یا کروچین است؛ اما باید دقت داشته باشید که زعفران را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید که مطمئن هستید زعفران ارگانیک را به شما ارائه می‌دهند. متأسفانه در حال حاضر سودجویان زیادی هستند که از رنگ و مواد غیرطبیعی در زعفران‌ها و یا عصاره‌های زعفران استفاده می‌کنند و باید هنگام تهیه به این نکات توجه داشته باشید. در غیر این صورت نه‌تنها از خواص زعفران دم‌کرده بهره‌مند نخواهید شد، بلکه ممکن است به‌سلامت خود بخصوص دستگاه گوارش آسیب برسانید.
در کشور ایران، شهرهای مشهد، کرمان و اخیراً در شهرهای دیگری مانند کرج، اصفهان و … زعفران کشت می‌شود و با وجود قیمت زیادی که دارد برای ایرانیان به‌راحتی قابل‌دسترس است. از خواص زعفران دم‌کرده برای درمان بسیاری از بیماری‌ها در طب سنتی استفاده می‌شود و نباید از این طلای ناب غافل شد.
خواص زعفران برای سلامتی
زعفران یکی از ادویه‌های خوش عطر و طعم است که علاوه بررنگ دهی طبیعی و بوی مطبوعی که برای انواع غذاها، دسرها و دمنوش‌ها ایجاد می‌کند می‌تواند خواص بسیار زیادی برای سلامت بدن داشته باشد. از جمله مهم‌ترین خواص زعفران برای سلامتی عبارت‌اند از:
1. یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند
زعفران حاوی انواع چشمگیر ترکیبات گیاهی است که به‌عنوان آنتی‌اکسیدان‌ها عمل می‌کنند. مولکول‌هایی که سلول‌های شما را در برابر رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های زعفران قابل‌توجه شامل کروسین، سافرانال و کائمپرفول می‌باشند.
کروسین و کروستین رنگ‌دانه‌های کاروتنوئیدی هستند که مسئول رنگ قرمز زعفران هستند. هر دو ترکیب دارای خاصیت ضدافسردگی است و از سلول‌های مغزی در برابر صدمات پیش‌رونده، التهاب، کاهش اشتها و کاهش وزن محافظت می‌کنند.
سافرانال به زعفران طعم و عطر خاصی می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که این ترکیب می‌تواند به بهبود خلق‌وخو، حافظه و توانایی یادگیری شما کمک کند. همچنین از سلول‌های مغزی در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند.
کائمپرفول که در گلبرگ‌های گل زعفران یافت می‌شود. این ترکیب با فواید سلامتی مانند کاهش التهاب، خاصیت ضد سرطان و فعالیت ضدافسردگی به‌سلامت شما و جوان‌سازی پوست کمک می‌کند.
2. زعفران دارای خواص ضد سرطان است
این ادویه ارزشمند منبع غنی از آنتی‌اکسیدان می‌باشد که به از بین بردن رادیکال‌های آزاد مضر کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد اصلی‌ترین عامل ایجاد سرطان‌ها می‌باشند. نتایج مطالعات نشان داده است که زعفران در درمان سرطان روده بسیار مؤثر بوده است.
این اثر همچنین برای پوست، مغز استخوان، پروستات، ریه، سینه، دهانه رحم و چندین سلول سرطانی دیگر وجود دارد. علاوه بر این مطالعات نشان می‌دهد که مصرف زعفران تأثیر داروهای شیمی‌درمانی را نیز افزایش می‌دهد.
3. علائم PMS را کاهش می‌دهد
سندرم قبل از قاعدگی (PMS) اصطلاحی است که علائم جسمی، عاطفی و روانی را نشان می‌دهد که قبل از شروع دوره قاعدگی اتفاق می‌افتد. مطالعات نشان می‌دهد که زعفران می‌تواند به کاهش علائم PMS کمک کند. در زنان 20 تا 45 ساله، مصرف 30 میلی‌گرم زعفران به‌صورت روزانه در درمان علائم PMS مانند تحریک‌پذیری، سردرد، هوس و درد بیشتر مؤثر بوده است.
4. افزایش میل جنسی با مصرف زعفران
آفرودیزیک‌ها ترکیباتی در زعفران هستند که به نوعی مانند یک مکمل برای تقویت میل جنسی عمل می‌کنند. در خانم‌هایی که تمایل جنسی کم به دلیل مصرف داروهای ضدافسردگی وجود دارد، روزانه 30 میلی‌گرم زعفران در طی چهار هفته باعث افزایش میل جنسی می‌شود. به علاوه درد ناشی از رابطه جنسی را کاهش می‌دهد.
5. درمان افسردگی با دم‌کرده زعفران
زعفران یکی از بهترین گیاهان برای کاهش افسردگی است که از دیرباز با این هدف در طب سنتی استفاده شده است و نتایج آن به‌صورت تجربی کاملاً مشخص است. در حال حاضر حتی مکمل‌های زعفران نیز برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند که حتماً باید توسط متخصص تجویزشده باشد. طبق تحقیقات انجام‌شده تأثیر خواص زعفران در بهبود خلق‌وخو و کاهش افسردگی حتی در حد داروی فلوکستین بوده است. علت این خاصیت زعفران دم‌کرده وجود ماده‌ای در آن به نام سروتونین است که برای تنظیم خلق‌وخو در بدن مورد نیاز است.
6. خواص زعفران برای کمک به کاهش وزن
از فواید زعفران دم‌کرده می‌توانید در رژیم لاغری برای کاهش وزن نیز استفاده کنید. این دمنوش می‌تواند از اشتهای کاذب و پرخوری‌های عصبی جلوگیری کند؛ زیرا با افزایش سروتونین در بدن اضطراب و استرس که عوامل مهمی برای افزایش وزن و پرخوری هستند را کاهش می‌دهد. درنتیجه به‌طور طبیعی می‌تواند به کنترل وزن کمک کند. البته مقدار بیش‌ازحد آن حتی می‌تواند منجر به تپش قلب شود و حتماً باید در حد تعادل از آن استفاده کنید.
7. بهبود سلامت قلب
زعفران یک رقیق‌کننده خون طبیعی است که می‌تواند گردش خون در بدن را بهبود دهد و درنتیجه از افزایش فشارخون و یا ابتلا به بیماری‌هایی مانند واریس که درنتیجه تجمع خون در رگ‌ها اتفاق می‌افتد، جلوگیری کند. همین امر از لخته شدن خون نیز جلوگیری کرده و تا حد مطلوبی احتمال سکته را کاهش می‌دهد. از طرفی ترکیبات موجود در آن می‌تواند میزان کلسترول خون و چربی‌های مضر در خون که می‌توانند منجر به گرفتگی عروق مختلف شوند و مشکلات قلبی را ایجاد کنند را کاهش می‌دهد. از طرفی زعفران دم‌کرده سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که با رادیکال‌های آزاد در بدن مبارزه کرده و احتمال ابتلا به استرس اکسیداتیو که عامل پیری زودرس و بسیاری از بیماری‌های قلبی است را کاهش می‌دهد.
8. خواص زعفران برای بهبود کیفیت پوست
همه ما دوست داریم جوانی و شادابی پوستمان را تا جای ممکن حفظ کنیم. زعفران دم‌کرده و سرد شده نیز یکی از بهترین مواد طبیعی برای داشتن پوستی سالم است. قرن‌هاست که از عصاره خالص زعفران به دلیل داشتن انواع آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص آنتی‌باکتریالی که دارد برای بهبود کیفیت پوست استفاده می‌شود. در محصولات آرایشی نیز تنها در برخی از کرم‌ها و لوسیون‌ها از زعفران استفاده می‌شود، زیرا قیمت بالایی دارد. مهم‌ترین فواید زعفران دم‌کرده برای پوست عبارت‌اند از:
درمان جوش
برای این کار مقدار بسیار کمی زعفران را همراه با ۳ تا ۴ برگ ریحان تازه بکوبید و چند قطره آب به آن اضافه کنید و بر روی جوش مورد نظر قرار دهید. اجازه دهید تا خمیر خشک بشود و بعد از 15 دقیقه آن را با آب ولرم بشویید. می‌توانید این کار را 2 بار در هفته انجام دهید.
درمان خشکی پوست
یکی دیگر از خواص زعفران درمان خشکی پوست است که می‌توانید با مخلوط زعفران و آب‌لیموی تازه به‌علاوه چند قطره شیر این ماسک را تهیه کنید. سپس روی پوست خود بزنید و 20 دقیقه صبر کنید. در مرحله بعد ماسک را با آب گرم بشویید و خشک کنید. این ماسک علاوه بر بهبود خشکی و کاهش خارش پوست می‌تواند پوست را درخشان کند.
سایر فواید زعفران دم‌کرده برای پوست عبارت‌اند از:
- درخشندگی پوست
- درمان آفتاب‌سوختگی
- تقویت‌کننده پوست
- بهبوددهنده تیرگی پوست
9. بهبود کیفیت موها
علاوه بر داشتن پوستی زیبا و بدنی سالم قطعاً شما دوست دارید موهایی سالم و پرپشت داشته باشید. یکی دیگر از خواص معجزه‌آسای زعفران دم‌کرده و سرد شده تقویت و بهبود کیفیت موهاست که می‌تواند جایگزینی عالی برای مواد شیمیایی و آسیب‌رسان به موها باشد. زعفران می‌تواند ریزش مو را درمان کند، فولیکول‌های ضعیف شده را احیا نموده و به رشد بهتر موها کمک کند. برای تهیه ماسک موی زعفران مقداری زعفران را در مقداری شیر حل کنید و کمی پودر شیرین‌بیان هم به آن اضافه کنید. به‌خوبی مواد را باهم ترکیب کنید تا خمیری نرم و یکدست تشکیل شود. سپس مواد را روی موهای خود بزنید و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه اجازه دهید تا روی موهای شما و فرق سرتان و نواحی آسیب‌دیده بماند. در مرحله بعد به‌آرامی مواد را با آب ولرم بشویید.
نحوه استفاده از خواص زعفران
بهترین راه برای به دست آوردن طعم بی‌نظیر زعفران خیساندن تارهای زعفران در آب گرم است. این آب نباید جوش باشد. زعفران در همه مغازه‌های عطاری و سوپری‌ها به‌راحتی قابل تهیه است و می‌توان آن را به‌صورت نخ یا به‌صورت پودری خریداری کرد. بااین‌حال، بهتر است به‌صورت پودر نشده آن را بخرید؛ زیرا تأثیر بهتری دارند و خالص‌تر هستند. اگرچه زعفران گران‌ترین ادویه در جهان است، مقدار کمی از آن، ما را از خواصش بهره‌مند می‌سازد.
خطرات، اقدامات احتیاطی و مقدار مصرف زعفران
زعفران به‌طورکلی ایمن است و عوارض جانبی کمی دارد. در مقادیر استاندارد پخت‌وپز، به نظر نمی‌رسد که زعفران باعث ایجاد عوارض جانبی در انسان شود. به‌عنوان یک مکمل غذایی، افراد با خیال راحت می‌توانند روزانه 1.5 گرم زعفران مصرف کنند؛ اما مصرف دوزهای زیاد و بیش از 5 گرم در روز یا بیشتر می‌تواند اثرات سمی داشته باشد.
بخصوص زنان باردار باید از مصرف زیاد زعفران در سه‌ماهه اول بارداری خودداری کنند، زیرا طبع بسیار گرمی دارد و ممکن است باعث سقط‌جنین شود. در صورت تمایل به استفاده از مکمل زعفران مانند هر مکمل دیگری، قبل از مصرف با پزشک خود صحبت کنید.
مسئله دیگر در مورد زعفران، به‌خصوص پودر زعفران، این است که احتمال دارد با سایر مواد مانند چغندر، الیاف ابریشمی با رنگ قرمز، زردچوبه و پاپریکا درست شده باشد تا از نظر تجاری سود بیشتری تولید کند. پس در خرید زعفران خوب و مورد اعتماد دقت کنید.
روش‌های تشخیص زعفران باکیفیت و مرغوب
برای اینکه بتوانید از خواص زعفران بهره‌مند شوید باید زعفران باکیفیت و خالصی را تهیه کنید. متأسفانه در حال حاضر زعفران‌های نامرغوب در بازار بسیار فراوان است. بسیاری از زعفران‌ها حتی بعد از تاریخ‌مصرف فروخته می‌شوند و شما باید هنگام خرید به این نکات دقت داشته باشید. روش‌هایی که می‌توانید از طریق آن‌ها مرغوبیت زعفران را بسنجید، عبارت‌اند از:
- درصورتی‌که رشته‌های زعفران را در دهان قرار دهید و طعم شیرینی حس کردید، زعفران تقلبی است.
- به عطر و رایحه زعفران توجه کنید. البته باید عطر زعفران را بشناسید تا بتوانید با این روش کیفیت زعفران را تشخیص دهید.
- مقداری زعفران را در آب قرار دهید. اگر رنگ آب سریعاً تغییر کرد بدانید که درون زعفران خریداری شده رنگ وجود دارد و تقلبی است. از طرفی وقتی رشته زعفران را از آب خارج می‌کنید اگر اصل باشد رنگ خود را از دست نمی‌دهد ولی در صورت تقلبی بودن کم رنگ می‌شود.
- می‌توانید کمی جوش‌شیرین را به کمی آب اضافه کنید، بعد زعفران را به مخلوط اضافه کرده و چند دقیقه صبر کنید. اگر زعفران خالص باشد مخلوط آب و جوش‌شیرین به رنگ قرمز روشن درمی‌آید.
سخن پایانی …
خواص زعفران برای سلامتی بسیار زیاد است. ازجمله این خواص می‌توان به بهبود خلق‌وخوی، میل جنسی و عملکرد جنسی و همچنین کاهش علائم PMS و کمک به کاهش وزن اشاره کرد. سعی کنید زعفران را در غذاهای موردعلاقه خود مانند برنج، خورشت، انواع دسرها و شیرینی‌ها و چای بگنجانید تا از مزایای بالقوه سلامتی آن بهره ببرید. البته نباید بیش‌ازحد تعادل و در شرایط خاص مانند بارداری از آن استفاده کنید.