پیری زودرس پوست چیست و برای درمان آن چه باید کرد؟
روند پیری پوست یک روند طبیعی است که نمی‌توان به هیچ روشی به‌طور صد در صد جلوی آن را گرفت. هرچه سن شما بالاتر می‌رود تولید سلول‌های جدید و کلاژن پوست کاهش پیدا می‌کند و در کنار دلایل دیگر باعث پیری زودرس پوست می‌شود. درواقع در برخی افراد به دلیل عدم مراقبت صحیح روند پیری پوست زودتر ازآنچه باید اتفاق می‌افتد و باعث پیری زودرس می‌شود. شما می‌توانید با انجام برخی مراقبت‌های روتین صحیح به‌راحتی از پیری زودرس جلوگیری کرد.
در این مقاله از سفیر زیبایی می‌خواهیم پیری زودرس را به‌طور کامل برای شما عزیزان توضیح دهیم و به شما می‌گوییم که چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد؟
پیری زودرس چیست؟
همان‌طورکه در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم پوست با افزایش سن به‌طور طبیعی دچار کاهش کلاژن و پیری می‌شود. کلاژن نوعی پروتئین در پوست است که خاصیت الاستیسیته و ارتجاعی پوست را ایجاد می‌کند. بسیاری از عوارض پوستی مانند چین‌وچروک‌ها، شل شدگی پوست، افتادگی پوست، ایجاد اسکار و … به دلیل کاهش همین ماده پروتئینی در پوست و بدن است. مراقبت صحیح از پوست به‌صورت روزانه و در صورت وجود عوارض پوستی تحت نظر متخصص می‌تواند سرعت پیری پوست را تا حد مطلوبی کاهش دهد و تعداد زیادی از این عوارض با مراقبت مناسب ایجاد نمی‌شوند یا دیرتر ایجاد خواهند شد.
بسیاری از افراد به دلیل عدم مراقبت‌های صحیح مانند عدم استفاده از ماده شوینده یا ضد آفتاب مناسب پوست خود حتی در سنین پایین‌تر دچار علائم پیری پوست مانند چین‌وچروک، لک، شل شدن پوست و … می‌شوند که به این حالت پیری زودرس گفته می‌شود؛ زیرا در این شرایط هنوز سن شما به‌اندازه‌ای افزایش پیدا نکرده است که پوست تا این حد کیفیت خود را از دست بدهد. درواقع می‌توان گفت زمانی که در سنین پایین‌تر از حد انتظار مثل 30 سالگی علائم خستگی و چین‌وچروک‌ها و … روی پوست ایجاد شود به آن پیری زودرس می‌گویند.
علائم پیری زودرس چیست؟
شناخت علائم پیری زودرس به شما کمک می‌کند تا زودتر فکری به حال کیفیت و بهبود پوست خود نمایید و اقدامی انجام دهید تا سرعت تخریب و پیری پوستتان کمتر شود. روند پیری برای افراد مختلف کاملاً متفاوت است، اما علائم خاصی از پیری وجود دارد که اگر قبل از 35 سالگی متوجه آن‌ها شوید، پیری زودرس محسوب می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از:
لکه‌های خورشیدی
لکه‌های آفتاب، لکه‌های پیری و کبدی نیز نامیده می‌شوند که بیشتر به دلیل قرار گرفتن مستقیم در برابر نور خورشید بدون استفاده از محافظ‌های مناسب مثل کرم ضد آفتاب، عینک و کلاه یا مشکلات کبدی ایجاد شده‌اند. این لکه‌ها ممکن است در صورت، پشت دست یا بازو ایجاد شود. به‌طور طبیعی این لکه‌ها در 40 سالگی یا پس‌ازآن ظاهر می‌شوند. علت ایجاد آن‌ها نیز این است که وقتی پوست در برابر آفتاب شدید قرار می‌گیرد ملانین‌های موجود در پوست که عامل رنگ پوست ما هستند احساس خطر می‌کنند و برای محافظت از پوست در نقطه یا نقاطی که بیشتر در معرض آسیب هستند جمع می‌شوند که منجر به ایجاد لکه خواهد شد.
شاید این لکه‌ها را به‌وفور بر روی دستان مادران خود دیده باشید؛ زیرا یکی دیگر از عواملی که منجر به تشدید آسیب‌های خورشیدی بر پوست می‌شود، خشکی پوست است. افرادی که بیش‌ازحد دستان خود را در طول کارهای روزمره مانند آشپزی، ظرف شستن و … بدون محافظ می‌شویند و از محصولات مراقبتی مانند انواع مرطوب‌کننده مناسب استفاده نمی‌کنند، بیشتر دچار خشکی پوست و لکه‌های پوستی این چنینی می‌شوند.
خستگی و نازک شدن پوست
با گذشت زمان، لایه‌های بالایی پوست نازک می‌شوند و میزان پروتئین‌های ساختاری یعنی کلاژن نیز کمتر خواهد شد که فرم پوست را از بین می‌برند و حالت الاستیسیته آن را کاهش می‌دهند. درنتیجه ممکن است پوست دستان شما یا صورتتان بخصوص درصورتی‌که از محصولات مراقبتی به‌صورت منظم استفاده نکنید حالت نازک‌تر پیدا کرده و مستعد چین‌وچروک شود. برای زمانی که دست‌ها پیرتر به نظر می‌رسند، هیچ معیار عینی وجود ندارد، اما اکثر افراد در اواخر دهه 30 و اوایل 40 سالگی متوجه این موضوع می‌شوند بنابراین اگر قبل از این زمان متوجه این موضوع شدید به معنی پیری زودرس است.
اگر از همان جوانی مراقبت‌های صحیح پوست بخصوص پوست صورت و پوست دست‌ها را شروع کنید خیلی دیرتر دچار این شرایط از پوست خواهید شد. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کنید این است که وقتی پوست نازک می‌شود بیشتر مستعد آسیب است. به همین دلیل وقتی پوست نازک شده بدون محافظت با ضد آفتاب در برابر نور خورشید قرار می‌گیرد با سرعت بیشتری تخریب می‌شود و چین‌وچروک‌ها یا شل شدگی پوست رخ می‌دهد.
التهاب یا هایپرپیگمانتیشن در امتداد قفسه سینه
بسیاری از افراد با بالا رفتن سن دچار تغییر رنگ تکه‌ای بر روی ناحیه قفسه سینه و سینه خود می‌شوند. مشابه لکه‌های خورشید، احتمال ایجاد لکه در این مناطق نیز به دلیل نور مستقیم خورشید و کاهش مقاومت پوست در برابر این آسیب‌ها به دلیل افزایش سن وجود دارد. در ایران به دلیل پوشش خوبی که در این ناحیه وجود دارد معمولاً این عارضه کمتر دیده می‌شود.
البته توجه داشته باشید که این نوع هایپرپیگمانتاسیون همیشه به افزایش سن مرتبط نیست؛ مثلاً این لکه‌ها می‌توانند درنتیجه اگزما یا سایر بیماری‌های پوستی مزمن به دلیل آسیب رساندن به سلول‌های ملانین پوست ایجاد شوند؛ بنابراین اگر متوجه چنین لکه‌هایی در سنین پایین‌تر شدید نباید الزاماً آن را نشانه‌ای از پیری زودرس بدانید، بلکه باید در اسرع وقت به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا علت دقیق آن مشخص شود.
اگر بیماری جدی مانند اگزما باعث ایجاد این التهاب شده باشد باید هرچه سریع‌تر اقدامات درمانی را آغاز کنید تا پوستتان بیشتر آسیب نبیند.
خشکی یا خارش پوست
همان‌طورکه در قسمت‌های قبل نیز به آن اشاره کردیم خشکی پوست نیز یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد علائم پیری است. خشکی یا خارش پوست ممکن است در زمان‌های مختلفی به دلایل متفاوت مانند بیماری‌های مزمن، شست و شوی مکرر، استفاده از محصولات اشتباه و غیره اتفاق بیفتد. همچنین زمانی که پوست به دلیل افزایش سن نازک‌تر می‌شود بیشتر با کمبود آب مواجه شده و حالت خشکی نیز افزایش پیدا می‌کند.
در نزدیکی 40 سالگی ممکن است متوجه شوید که پوست شما بسیار خشک و مستعد پوسته‌پوسته شدن می‌شود؛ اما قبل از آن نباید پوستتان به مدت طولانی خشک شود و یکی از علائم پیری زودرس است. البته توجه داشته باشید برخی افراد نیز به دلیل شرایط کاری مثل آرایشگری و یا آب‌وهوای خشک دچار این حالت می‌شوند که باید دائماً با استفاده از مرطوب کننده‌های مناسب که هم آبرسان و هم تغذیه رسان هستند مراقب این حالت باشند و اجازه ندهند پوستشان خشک بماند؛ زیرا پوست خشک هم از نظر رطوبت و هم از نظر تغذیه دچار کمبود است و اگر مراقبت صحیحی از آن انجام نشود به‌سرعت دچار تخریب و پیری می‌شود.
چروک یا افتادگی
با ورود به سن 30 سالگی، تولید کلاژن در پوست و بدن کاهش پیدا می‌کند و سالیانه یک درصد کلاژن کمتری در بدن ما تولید خواهد شد. کلاژن همان چیزی است که به پوست شما کمک می‌کند تا حالت لیفت و ارتجاعی داشته باشد و به‌طورکلی جوان و شاداب بماند. با کلاژن کمتر در پوست، ایجاد چین‌وچروک و افتادگی راحت‌تر اتفاق می‌افتد. این اتفاق ممکن است بیشتر در نواحی اطراف عضلات پرکار یا بیشتر در معرض آفتاب مانند پوست صورت رخ دهد.
همچنین پوست اطراف چشم که نازک‌ترین پوست در کل بدن است بعد از 30 سالگی به دلیل کاهش کلاژن با سرعت بیشتری نسبت به قسمت‌های دیگر پوست دچار چین‌وچروک و افتادگی می‌شود. اگر دقت کرده باشید اولین قسمتی هم که آثار پیری بر روی آن مشاهده می‌شود پوست اطراف چشم است. به همین دلیل توصیه می‌شود از سنین 25 سال به بالا حتماً روزانه از کرم دور چشم یا آبرسان مناسب برای دور چشم جهت جلوگیری از خشک و چروک شدن این ناحیه استفاده کنید.
سنی که مردم برای اولین بار متوجه چین‌وچروک می‌شوند متفاوت است و استاندارد خاصی از این نظر برای پیری زودرس وجود ندارد؛ اما طبق تجربه معمولاً 30 سالگی را برای این منظور در نظر می‌گیرند.
پیری زودرس با ریزش مو
ریزش مو با از بین رفتن سلول‌های بنیادی که باعث رشد موهای جدید در فولیکول‌های مو می‌شوند، اتفاق می‌افتد. تغییرات هورمونی، ژنتیک، عوامل محیطی و رژیم غذایی در سرعت این اتفاق نقش زیادی دارند. تا 40 درصد از زنان، در سنین بالای 70 سال دچار ریزش موی ناشی از پیری می‌شوند ولی مردان آن را زودتر تجربه می‌کنند؛ بنابراین اگر در سنین جوانی هستید و دچار ریزش مو شده‌اید نباید آن را از علائم پیری زودرس بدانید، بلکه باید به متخصص پوست و مو مراجعه کنید تا علت دقیق آن مشخص شده و درمان انجام شود. معمولاً کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، استرس زیاد، محیط آلوده، غذای نامناسب، مشکلات هورمونی و غیره در سنین پایین می‌توانند عامل ریزش مو باشند. بیشتر این موارد قابل درمان است و شما می‌توانید با درمان مناسب دوباره موهایی زیبا و مقاوم داشته باشید.
چه عواملی باعث پیری زودرس می‌شوند؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث پیری زودرس شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
تأثیر سیگار کشیدن در پیری زودرس
سموم موجود در دود سیگار، پوست شما را در معرض استرس اکسیداتیو قرار می‌دهد. استرس اکسیداتیو یک عامل مخرب است که علاوه بر مشکلات پوستی می‌تواند زمینه بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی باشد. وجود استرس اکسیداتیو باعث خشکی، چین‌وچروک و سایر علائم پیری زودرس می‌شود.
برنزه شدن و قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید
استفاده از تخت‌های برنزه و قرار گرفتن در معرض آفتاب برای این منظور باعث نفوذ مقادیر زیادی اشعه UV به پوست شما خواهد شد. بسیاری از خانم‌ها برای زیباتر شدن پوستشان به دنبال برنزه کردن پوست هستند، اما عوارض آن را نمی‌دانند. این اشعه‌ها اگرچه در کوتاه‌مدت تنها منجر به تغییر رنگ پوست می‌شوند اما در طولانی‌مدت باعث آسیب‌هایی در DNA سلول‌های پوستی شما شده و چین‌وچروک زیادی را ایجاد می‌کنند که درنتیجه پیری زودرس از راه می‌رسد.
ژن‌ها
برخی از شرایط بسیار نادر که باعث پیری زودرس می‌شوند ژنتیکی هستند که می‌توانند باعث شوند شما علائم پیری مانند سفید شدن موها را حتی در کودکی و اوایل بلوغ تجربه کنید. این شرایط را پروجریه می‌نامند. همچنین یک بیماری به نام سندرم ورنر وجود دارد که از هر 1 میلیون نفر 1 نفر را درگیر می‌کند. این بیماری باعث ایجاد چین‌وچروک پوست، سفیدی مو و طاسی در سنین 13 تا 30 سالگی می‌شود.
سندرم هاچینسون-گیلفورد حتی بیماری نادرتری است که از هر 8 میلیون نوزاد 1 نفر را مبتلا می‌کند. کودکان مبتلا به این سندرم به‌سرعت دیگران در گروه سنی رشد نمی‌کنند. آن‌ها همچنین توده‌های استخوانی ضعیف و طاسی را خیلی زود تجربه می‌کنند. متوسط امید به زندگی برای کودکان مبتلا به سندرم هاچینسون-گیلفورد 13 سال است.
عادت‌های غلط خواب
خواب به بدن شما فرصتی می‌دهد تا سلول‌های تازه و باکیفیت تولید کند. کیفیت پایین خواب با افزایش علائم پیری و کاهش عملکرد پوست ارتباط دارد؛ بنابراین افرادی که خوب نمی‌خوابند یا خوابشان کمتر از 7 ساعت در شبانه‌روز است خیلی سریع دچار تخریب پوست و پیری زودرس می‌شوند.
رژیم غذایی
داشتن رژیم غذایی حاوی قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده به مقدار زیاد می‌تواند به‌مرورزمان به پوست شما آسیب برساند و باعث پیری زودرس شود.
مصرف الکل و کافئین
نوشیدن الکل یا مصرف کافئین بیش‌ازحد بدن را کم آب می‌کند. با گذشت زمان، این کمبود آب بدن باعث خشکی پوست شده که درنهایت افتادگی و از بین رفتن فرم پوست را به دنبال دارد؛ بنابراین هیچ‌کدام از این مواد نباید بیش‌ازحد اعتدال مصرف شوند.
تأثیر نوع فعالیت و محیط زندگی در پیری زودرس
بسیاری از لکه‌های پوستی و چین‌وچروک‌ها به دلیل آلاینده‌های محیط‌زیست می‌باشند. ازآنجاکه پوست شما مستقیماً با هوای اطراف شما تماس دارد، این آلاینده‌ها می‌توانند باعث پیری زودرس شوند. به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند که اگرچه مراقبت‌های روتین روزانه را نیز به‌خوبی با محصولات مناسب انجام می‌دهید، از سن 20 سالگی به بعد حداقل هر دو ماه یک بار یک پاکسازی عمیق پوست را نیز تحت نظر یک متخصص انجام دهید. این پاک‌سازی‌های عمیق با روش‌های مختلف مانند میکرودرم، میکرونیدلینگ، لایه‌برداری شیمیایی، لیزر و … بسته به نیاز پوستی شما انجام می‌شوند. انجام پاکسازی عمیق توسط یک فرد باتجربه علاوه بر پاکسازی و جوانسازی، بسیاری از عوارض مانند چین‌وچروک، اسکار آکنه، لکه‌های پوستی و … را نیز برطرف خواهد کرد.
تأثیر استرس در پیری زودرس
زندگی‌های پرتنش می‌تواند باعث واکنش‌های التهابی در بدن شوند و عادات خواب و رژیم غذایی مناسب را تغییر خواهند داد. به‌عنوان‌مثال افرادی که استرس زیادی دارند کمتر می‌خوابند و بیشتر غذاهای پر قند و پرچربی مصرف می‌کنند. درنتیجه استرس یکی از مهم‌ترین عوامل در ایجاد پیری زودرس می‌باشد.
روش‌های جلوگیری از پیری زودرس
برای کاهش و جلوگیری از روند پیری زودرس می‌توانید کارهای راحتی را انجام دهید که تا حد زیادی به شما کمک خواهد کرد. این کارها عبارت‌اند از:
اگر لکه‌های آفتاب دارید
در صورت مشاهده لکه‌های آفتاب به‌عنوان اولین قدم به یک متخصص پوست و مو مراجعه کنید. پس از اطمینان از اینکه علت ایجاد لک چه بوده است، می‌توانید با تغییرات سبک زندگی میزان آن‌ها را کاهش دهید. برای محافظت از خود در برابر اشعه ماورا بنفش، روزانه حتماً از یک ضد آفتاب مناسب پوستتان با محافظت حداقل 30 SPF استفاده کنید و در صورت امکان در معرض آفتاب قرار نگیرید. پوشاندن کامل پوست هنگام بیرون رفتن و استفاده از عینک و کلاه می‌تواند از بروز لکه‌های بعدی جلوگیری کند. یادتان باشد برای جلوگیری از ایجاد لکه حتماً از ضد آفتاب‌های بدون رنگ استفاده کنید.
همچنین ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که با روش‌های نوین لکه‌های خورشید را به‌صورت موضعی درمان کنید. مواردی نیز مانند ژل آلوئه‌ورا، ویتامین C و محصولات حاوی آلفا هیدرو کسی اسید می‌توانند به درمان لکه‌های خورشید کمک کنند.
اگر پوست بازوی شما نازک و افتاده شده است
اگر به نظر می‌رسد دستان شما بی‌روح، دارای پوستی کدر، شکننده و رگ‌های قابل مشاهده است، مرطوب‌سازی آن‌ها را به‌طور مرتب شروع کنید. ممکن است مرطوب‌کننده‌ای که در حال حاضر استفاده می‌کنید به‌خوبی پوستتان را آبرسانی نکند و بهتر است از مرطوب‌کننده قوی‌تر و جدیدی استفاده کنید. همچنین بهتر است روی این قسمت‌های بازو نیز ضد آفتاب بزنید.
اگر دستان شما به‌طور مرتب در اثر کارهایی که انجام می‌دهید یا در خانه در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌ها قرار دارند، باید حتماً از دستکش‌های بلند استفاده کنید. همچنین می‌توانید از یک متخصص پوست کمک بگیرید. برخی از روش‌های نوین مانند لایه‌برداری شیمیایی، پرکننده‌های پوستی مثل بوتاکس و لیزر نیز می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.
اگر التهاب یا هایپرپیگمنتیشن دارید
اگر روی قفسه سینه تغییر رنگ مشاهده کردید، اولین قدم استفاده از ضد آفتاب در این ناحیه است. هر روز از ضد آفتاب با حداقل محافظت 30 SPF استفاده کنید و به پوشاندن قسمت‌هایی از پوست که آسیب‌دیده دقت کنید. مرتباً محل را مرطوب کرده و سعی کنید از لوسیون‌های دارای ویتامین C یا رتینوئیدها استفاده کنید. همچنین محصولاتی وجود دارند که پزشک می‌تواند برای درمان هایپرپیگمانتاسیون در ناحیه قفسه سینه برای شما تجویز کند. استروئیدهای خفیف و عوامل سفید کننده می‌توانند با گذشت زمان ظاهر هایپرپیگمنتیشن را از بین ببرند. حتماً این مسئله را توسط یک پزشک متخصص بررسی کنید؛ زیرا ممکن است علت دیگری باعث ایجاد این لکه‌ها شده باشد.
اگر پوست خشک یا خارش‌دار دارید
اگر پوست شما پوسته‌پوسته، خشک و دچار خارش شده است، بهتر است ابتدا با یک متخصص پوست صحبت کنید. هنگامی که دانستید که پوست خشک شما نشانه پیری است و به دلیل بیماری دیگری ایجاد نشده است؛ باید با تغییر سبک زندگی مراقبت از آن را شروع کنید. برای حفظ آبرسانی به بدن و پوست خود آب بیشتری بنوشید. با استفاده از آب ولرم دوش‌های کوتاه‌تری بگیرید. دائماً از مرطوب‌کننده استفاده کنید. همچنین از صابون‌ها و مواد قلیایی برای شست و شوی پوست استفاده نکنید.
اگر چروک یا افتادگی پوست دارید
اگر پوست شما افتاده است و یا متوجه چین‌وچروک شده‌اید، کارهای مختلفی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید. با محافظت از پوست خود هر روز با ضد آفتاب با حداقل محافظت 30 SPF شروع کنید. با پوشیدن کلاه‌هایی با لبه و لباس‌های بلند و گشاد که اندام شما را می‌پوشاند، قرار گرفتن در معرض آفتاب را محدود کنید. اگر سیگار می‌کشید یا بیش‌ازحد الکل و کافئین مصرف می‌کنید، ترک این موارد نیز می‌تواند از آسیب بیشتر پوست جلوگیری کند.
هر روز آب فراوان بنوشید و پوست خود را مرطوب کنید. مواد آرایشی دارای عصاره چای سبز، ویتامین A، ویتامین C، رتینوئیدها و آنتی‌اکسیدان‌ها نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند. همچنین می‌توانید از محصولات کلاژن ساز قوی تحت نظر پزشک استفاده کنید.
روش‌های مختلف پزشکی مانند تزریق بوتاکس، فیلرهای پوستی، تزریق چربی، کشیدن پوست با نخ و … را نیز می‌توانید برای رفع چین‌وچروک‌ها و افتادگی پوست استفاده کنید.
اگر ریزش مو دارید
اگر موهای شما در حال ریزش یا نازک شدن است، خرید یک شامپو و نرم‌کننده مناسب ضد ریزش را در برنامه خود قرار دهید. رژیم غذایی خود را پر از مواد مغذی مانند سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای پروتئینی کنید که موهای شما را تغذیه می‌کنند. افزودن یک مکمل مولتی‌ویتامین تحت نظر پزشک نیز برای کمک به بدن در تأمین کراتین مو مهم است. همچنین می‌توانید از روغن‌های مفید برای مو مثل روغن نارگیل، روغن فندوق و … استفاده کنید. ممکن است ریزش موهای شما دلایل جدی مانند عدم تعادل هورمونی داشته باشد. به همین دلیل اگر با انجام راهکارهای خانگی به نتیجه نرسیدید باید به متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
سخن پایانی…
تحقیقات نشان می‌دهد مهم‌ترین عواملی که باعث پیری زودرس پوست می‌شوند عادت‌های غلط زندگی ما و عدم مراقبت صحیح از پوست می‌باشند. همچنین استرس‌های شدید و عدم کنترل آن پیری زودرس را شدیدتر می‌کنند؛ اما با تغییر همه این موارد با استفاده از یک رژیم متعادل و محصولات مراقبتی مناسب می‌توانید تا حد زیادی روند پیری زودرس را کاهش دهید.