تب خال یا ویروس هرپس چیست و به چه صورت قابل درمان است؟
تب خال تاول‌های کوچک آزاردهنده‌ای هستند که بیشتر روی لب‌ها ظاهر می‌شود ولی ممکن است در برخی قسمت‌های دیگر بدن نیز مشاهده گردد. این عارضه توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود که بسیار رایج و مسری است و می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد.
در این مقاله از سفیر زیبایی قصد داریم به شما بگوییم تب خال دقیقاً چیست، چطور سرایت می‌کند و چطور می‌توان آن را درمان نمود یا از ایجاد آن جلوگیری کرد؟ پس تا پایان این مقاله با ما همراه شوید.
تب خال چیست؟
تب خال یک تاول پر از مایع (مجموعه‌ای از تاول‌ها) است که بیشتر روی لب‌ها و اطراف دهان ظاهر می‌شود. به تب‌خال هرپس لبیالیس نیز می‌گویند؛ زیرا ویروس هرپس عامل ایجاد این بیماری می‌باشد.
ویروس هرپس سیمپلکس چیست؟
ویروس هرپس سیمپلکس که با نام HSV نیز شناخته می‌شود، یک عفونت ویروسی است که باعث تب‌خال تناسلی و دهانی می‌شود. بسیاری از مردم با HSV بدون علامت زندگی می‌کنند، به این معنی که آن‌ها ویروس را بدون شیوع یا دوره فعال تب‌خال در بدن خود دارند.
برخی افراد ممکن است دوره‌هایی از تاول‌ها یا زخم‌های کوچک پر از مایع را بر روی پوست خود تجربه کنند. این تاول‌ها بیشتر در ناحیه تناسلی یا دهان و لب‌ها ظاهر می‌شوند، اما می‌توانند روی دست‌ها یا انگشتان و سایر قسمت‌های بدن نیز ایجاد شوند. HSV می‌تواند از طریق جنسی منتقل شود، اما تماس جنسی تنها راه انتقال ویروس هرپس نیست.
طبق تحقیقات انجام شده، متخصصان هنوز راهی برای درمان قطعی تب خال پیدا نکرده‌اند، اما داروهای ضدویروسی و داروهای خانگی زیادی وجود دارند که می‌توانند به کاهش شدت علائم و ناراحتی ناشی از این عارضه کمک کنند.
انواع تب خال و تفاوت بین آن‌ها چیست؟
به‌طورکلی دو دسته تب‌خال نوع 1 و تب‌خال نوع 2 وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:
تب خال نوع اول (HSV-1)
این نوع در درجه اول باعث تب‌خال دهان می‌شود که با تب‌خال یا تاول‌های تب که در اطراف دهان یا روی صورت شما ظاهر می‌شود، مشخص خواهد شد.
تب خال نوع دوم (HSV-2)
این نوع در درجه اول باعث تب‌خال تناسلی می‌شود که شامل زخم‌هایی است که روی یا اطراف اندام تناسلی، مقعد، باسن و قسمت داخلی ران شما ظاهر می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند در داخل واژن نیز ایجاد شوند.
درک این نکته مهم است که درحالی‌که HSV-1 معمولاً با تب‌خال بر روی لب و HSV-2 معمولاً با تب‌خال تناسلی مرتبط است، هر دو نوع ویروس می‌توانند از طریق تماس دهانی یا تناسلی منتقل شوند.
علت هرپس سیمپلکس یا ایجاد تب خال چیست؟
HSV یک ویروس مسری است که می‌تواند از طریق تماس مستقیم با زخم‌ها منتقل شود. لازم به ذکر است انتقال HSV حتی زمانی که علائم وجود ندارد امکان‌پذیر است. مهم‌ترین شرایطی که می‌تواند منجر به انتقال این ویروس شود، عبارت‌اند از:
- بوسیدن
- رابطه جنسی دهانی
- سایر تماس‌های پوستی
به‌عنوان‌مثال اگر زخم تب خال همسرتان را لمس کنید و کمی بعد صورت یا اندام تناسلی خود را با دست‌هایی که با آب و صابون شسته نشده‌اند لمس کنید، ممکن است به ویروس مبتلا شوید. بسیاری از کودکان پس از بوسیدن یا لمس صورت توسط بزرگسالان مبتلا به تب‌خال می‌شوند.
همچنین این ویروس می‌تواند از طریق بالم لب مشترک، تیغ، یا ظروف نوشیدنی و ظروف غذاخوری منتقل شود؛ اما معمولاً عمر این ویروس در خارج از بدن زیاد نیست.
به‌بیان‌دیگر، اگر فردی که تب‌خال دارد از یک لیوان بنوشد و بلافاصله آن را به شما بدهد و سپس دهان خود را در همان محل روی لیوان قرار دهید، به‌طور بالقوه ممکن است به تب‌خال مبتلا شوید؛ اما اگر مدتی بعد این کار را انجام دهید یا از سمت دیگر لیوان استفاده کنید احتمال انتقال ویروس هرپس کم است.
علاوه بر موارد گفته شده عوامل زیر نیز می‌توانند منجر به تحریک و فعال شدن ویروس هرپس در بدن شوند و تب‌خال را ایجاد کنند:
تب‌خال می‌تواند توسط عوامل مختلفی فعال شود، ازجمله:
- تغییرات هورمونی در زمان پریودی و یا بارداری
- آفتاب‌سوختگی
- دمای شدید (گرم یا سرد)
- استرس (فیزیکی یا عاطفی)
- خستگی بیش‌ازحد توان
- تب و بیماری، مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
- لب‌های آسیب‌دیده، خشک یا ترک‌خورده
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به ویروس هرپس سیمپلکس هستند؟
هر کسی بدون در نظر گرفتن سن یا جنسیت می‌تواند به HSV مبتلا شود. به یاد داشته باشید، HSV بسیار رایج است؛ اما ازآنجایی‌که اغلب بدون علامت است، بسیاری از افرادی که با این ویروس زندگی می‌کنند، هیچ اپیزودی ندارند یا متوجه نمی‌شوند که به HSV مبتلا شده‌اند.
به‌طورکلی نیز افراد با شرایط زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به تب خال هستند:
- شریک جنسی داشته باشید که مبتلا به HSV می‌باشد.
- زنان بیشتر از مردان تب خال را تجربه می‌کنند.
- افرادی که دچار نقص ایمنی هستند.
- اگر بدون استفاده از کاندوم یا سایر روش‌های بازدارنده رابطه جنسی داشته باشید، احتمال ابتلا به HSV دستگاه تناسلی بیشتر خواهد شد.
بااین‌حال، به خاطر داشته باشید که کاندوم و سایر روش‌های بازدارنده همیشه محل عفونت را نمی‌پوشانند و یک راه پیشگیری قطعی نیستند، زیرا زخم‌ها می‌توانند روی باسن یا داخل ران ظاهر شوند.
افراد هر چند وقت یک‌بار دچار تب خال می‌شوند؟
واکنش بدن افراد مختلف نسبت به مواردی که منجر به حساسیت و فعال شدن ویروس هرپس در بدن می‌شود کاملاً متفاوت است. به همین دلیل شما می‌بینید که برخی افراد چندین بار در سال دچار تب‌خال می‌شوند درحالی‌که برخی دیگر به‌صورت انگشت‌شمار در طول عمرشان تب‌خال را تجربه کرده‌اند یا حتی بعضی دیگر تجربه‌ای از آن نداشته‌اند.
علائم تب خال چیست؟
برای بسیاری از افراد، علائم در اولین باری که دچار تب‌خال می‌شوند شدیدتر است. هنگامی‌که مبتلا به تب‌خال هستید ممکن است در مراحل مختلف از شروع تا بهبود تب‌خال، علائم زیر را تجربه کنید:
- اولین علامت تب‌خال معمولاً احساس سوزن‌سوزن شدن، سوزش یا خارش روی لب یا اطراف آن است که حدود 12 تا 24 ساعت قبل از ایجاد تب‌خال شروع می‌شود.
- با تشکیل تاول‌ها، ناحیه قرمز، متورم و دردناک می‌شود.
- در طی 2 الی 3 روز، تاول‌ها پاره می‌شوند و مایعی که شفاف یا کمی زرد است ترشح می‌کند.
- حدود 4 الی 5 روز پس از ظهور تب‌خال، روی آن ترک می‌خورد و پوسته‌پوسته می‌شود. ممکن است در حین بهبودی حتی خونریزی هم ایجاد شود.
- سپس حالت دلمه روی آن ایجاد می‌شود و پوستی را نمایان می‌کند که ممکن است برای چند روز کمی صورتی یا قرمزتر از حد معمول باشد. معمولاً 1 تا 2 هفته طول می‌کشد تا تب‌خال به‌طور کامل بهبود یابد.
تب‌خال چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما احتمالاً با یک نگاه کردن ساده به ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند تشخیص دهد که آیا تب‌خال دارید یا خیر؟ معمولاً خود افراد بعد از یک‌بار تجربه می‌توانند وجود تب‌خال را حتی قبل از وقوع علائم ظاهری آن مانند تاول تشخیص دهند. مراجعه به پزشک زمانی لازم است که علاوه بر تب‌خال علائم دیگری مانند تب شدید را هم داشته باشید. گاهی نیز تب‌خال‌ها بسیار شدید و گسترده هستند. در این صورت ممکن است نمونه‌ای از مایعات درون تب‌خال برای آزمایش مایع برای ویروس هرپس سیمپلکس توسط ابزاری به نام سٌواب گرفته شود و به آزمایشگاه ارسال گردد تا تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تری انجام شده و پزشک بتواند درمان بهتری را صورت دهد.
در صورت بروز شرایط زیر نیز حتماً باید برای درمان تب‌خال به پزشک مراجعه کنید:
- اگزما (همچنین به‌عنوان درماتیت آتوپیک شناخته می‌شود)
- تب‌خال‌های متعدد، مکرر یا بسیار دردناک و گسترده
- تب‌خالی که در عرض 2 هفته به‌خودی‌خود برطرف نمی‌شود.
- زخم روی چشم‌ها، دست‌ها، اندام تناسلی یا قسمت دیگری از بدن شما
- HIV یا سرطان
- سیستم ایمنی ضعیف یا اگر تحت شیمی‌درمانی هستید یا داروهایی مصرف می‌کنید که سیستم ایمنی شما را ضعیف می‌کند.
درمان تب خال چطور انجام می‌شود؟
معمولاً درمان خاصی پیشنهاد نمی‌شود و اکثر تب‌خال‌ها بدون مداخله پزشکی باید دوره خود را طی کنند و بعد کم کم بهبود پیدا کنند. اگرچه ممکن است مدتی طول بکشد تا از شر تب‌خال خلاص شوید، اما برخی داروها نیز می‌توانند زمان بهبودی را کوتاه کرده و علائم دردناک و آزاردهنده را کمتر کنند. ازجمله این روش‌های درمان تب خال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
داروهای بدون نسخه
می‌توانید کرم‌ها یا پمادهایی را که بدون نسخه در داروخانه‌ها قابل تهیه هستند را خریداری کنید. اگر زمانی که برای اولین بار متوجه سوزن‌سوزن شدن یا خارش شدید قبل از ایجاد تب‌خال شدید همان زمان شروع به استفاده از این کرم‌ها کنید، به احتمال زیاد قادر خواهید بود از بروز تب‌خال جلوگیری کنید.
داروهای ضدویروسی خوراکی
ممکن است در صورت شدید بودن تب‌خال‌ها پزشک یک داروی ضدویروسی را تجویز کند که به‌صورت خوراکی باید مصرف کنید.
داروی ضدویروسی داخل وریدی (IV)
اگر سایر داروها برای درمان تب خال مؤثر نباشند، پزشک ممکن است یک داروی ضدویروسی وریدی را برای شما تجویز کند که باید تزریق شود. در این صورت، پزشک شما را در طول درمان به‌دقت تحت نظر خواهد داشت.
عوارض ناشی از تب‌خال چیست؟
اگرچه عوارض ناشی از تب‌خال نادر است، اما در برخی موارد اگر تب‌خال بسیار شدید باشد و درمان مناسبی برای آن صورت نگیرد می‌تواند عوارض زیر را ایجاد نماید:
عفونت‌های چشمی
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) زمانی که فردی زخم تب‌خال را لمس می‌کند و سپس چشم خود را لمس می‌کند، می‌تواند به چشم سرایت کند. اگر HSV-1 به چشم سرایت کند، می‌تواند باعث کراتیت HSV شود که یک عفونت بالقوه جدی قرنیه است. عفونت‌های شدید کراتیت HSV می‌تواند حتی منجر به کوری شود.
زخم‌های تناسلی
HSV-1 می‌تواند از طریق رابطه جنسی دهانی به اندام تناسلی سرایت کند و زگیل یا زخم در ناحیه تناسلی یا مقعد ایجاد کند. البته تب‌خال ناشی از HSV-1 با HSV-2 ویروس مقاربتی که در بیشتر موارد باعث تب‌خال تناسلی می‌شود، متفاوت است.
در چه صورتی تب خال نیاز به درمان فوری دارد؟
توجه داشته باشید که برای گروه خاصی از افراد، تب‌خال می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. افراد در گروه‌های زیر در صورت ابتلا به تب‌خال باید فوراً تحت درمان پزشکی قرار گیرند:
تب خال در نوزادان
نوزادان زیر 6 ماه ممکن است در صورت وجود تب‌خال دچار عوارضی مانند تب بالا و تشنج شوند زیرا سیستم ایمنی آن‌ها به‌طور کامل توسعه نیافته است.
تب خال درافراد دچار نقص ایمنی
برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ویروس هرپس سیمپلکس می‌تواند منجر به آنسفالیت (تورم مغز) شود. اگر HIV دارید یا تحت شیمی‌درمانی هستید، تب‌خال می‌تواند شدیدتر باشد و ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا از بین برود.
تب خال در افرادی که اگزما دارند
ویروس هرپس سیمپلکس می‌تواند باعث عفونت تهدید کننده زندگی به نام اگزما هرپتیکوم در بزرگسالان و کودکان مبتلا به اگزما شود. اگر اگزما دارید و دچار تب‌خال شدید هستید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
برای کمک به تسکین علائم تب‌خال چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
درحالی‌که تب‌خال ناراحت کننده است، می‌توانید در خانه راهکارهایی را برای تسکین علائم آن انجام دهید. ازجمله این روش‌های خانگی عبارت‌اند از:
از پمادها وکرم‌های بدون نیاز به نسخه استفاده نمایید
این درمان‌ها می‌توانند به کوتاه شدن زمان بهبودی و کاهش علائم شما کمک کنند. زمانی که احساس کردید تب‌خال شروع می‌شود از آن‌ها استفاده کنید، این داروها تأثیر بیشتری دارند.
مسکن مصرف کنید
اگر درد زیادی دارید، می‌توانید با مشورت پزشک مسکن‌های موضعی بدون نسخه مانند لیدوکائین را استفاده کنید که می‌توانید مستقیماً روی تب‌خال بزنید تا آن را بی‌حس کند. شما همچنین می‌توانید استامینوفن یا ایبوپروفن را به‌صورت خوراکی مصرف کنید تا ناراحتی خود را کاهش دهید.
استفاده از کرم ضد آفتاب و بالم لب
مهم است که اطمینان حاصل کنید که تب‌خال در حین بهبودی دچار آفتاب‌سوختگی نمی‌شود. استفاده از بالم لب با SPF 30 به‌صورت روزانه می‌تواند از تب‌خال‌های بعدی جلوگیری کند.
از خوردن غذاهای اسیدی اجتناب کنید
به‌عنوان‌مثال آب‌پرتقال، گوجه‌فرنگی و سایر غذاهای اسیدی می‌توانند تب‌خال را تشدید کنند یا علائمی مانند سوزش را بیشتر خواهند کرد.
از کمپرس خنک استفاده کنید
می‌توانید از یک دستمال سرد و مرطوب یا یخ داخل کیسه برای تسکین تب‌خال استفاده کنید. آن را به مدت چند دقیقه روی تب‌خال گذاشته و بردارید. این کار را چند بار در طول روز انجام دهید تا تورم و درد ناشی از تب‌خال کاهش پیدا کند. حوله یا دستمال مورد استفاده را بعد از استفاده حتماً بشویید تا از سرایت تب‌خال به دیگران جلوگیری کنید.
توجه داشته باشید هنگام قرار دادن کیسه آب سرد روی تب خال این احتمال وجود دارد که تاول‌ها پاره شده و به قسمت‌های دیگر لب سرایت کند. بنابراین حتماً هنگام استفاده از کیسه آب سرد هر یک دقیقه روی تاول را با دستمال تمیز خشک کنید.
چگونه می‌توان از بروز تب‌خال جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از آلوده شدن به HSV-1، باید اقدامات احتیاطی زیر را در مورد افرادی که تب‌خال دارند انجام دهید:
- از بوسیدن، تماس صمیمی و رابطه جنسی دهانی با فردی که تب‌خال دارد خودداری کنید.
- حوله، تیغ، ظروف، کارد و چنگال، نی، بالم لب یا رژ لب را به اشتراک نگذارید.
- قبل از دست زدن به لب‌ها، چشم‌ها یا اندام تناسلی دست‌های خود را با آب و صابون به‌خوبی بشویید.
همچنین اگر تب‌خال دارید، مراقب نوزادان اطراف خود باشید. همیشه دست‌های خود را بشویید و تا زمانی که تب‌خال به‌طور کامل بهبود نیافته نوزاد را نبوسید.
سخن پایانی …
اکثر افرادی که به تب‌خال مبتلا می‌شوند بعد از چند بار ابتلا یاد می‌گیرند که چطور با آن رفتار کرده و آن را مدیریت کنند. در افراد سالم، تب‌خال معمولاً در عرض یک تا دو هفته از بین می‌رود و هیچ اثر ماندگاری ندارد. بااین‌حال، در نوزادان، افراد دارای نقص ایمنی و مبتلایان به اگزما، تب‌خال می‌تواند باعث عفونت‌های تهدید کننده زندگی شود و باید تحت نظر پزشک درمان شود.