مهم ترین مضرات کافئین که نباید فراموش کنید!

مضرات کافئین در کنار فواید آن باید در نظر گرفته شود و نباید بیش از حد از آن استفاده کرد. با اینکه کافئین در حد تعادل ایمن است و حتی می‌تواند منجر به افزایش انرژی شود، مصرف زیاد آن با عوارض جانبی ناخوشایند و بعضاً خطرناک همراه است.

در این مقاله از سفیر زیبایی با ما همراه باشید تا مهم‌ترین مضرات کافئین که باید در نظر داشته باشید را با شما در میان بگذاریم.

مهم‌ترین مضرات کافئین که باید به آنها توجه نمایید!

قهوه و چای، نوشیدنی‌های بسیار فوق‌العاده سالم و نشاط‌آوری هستند. علت این خاصیتشان هم بیشتر وجود کافئین است که می‌تواند میزان متابولیسم بدن را افزایش دهد، خلق‌وخو را بهتر کند و عملکرد ذهنی و فیزیکی شما را تقویت نماید. از طرفی به‌طورکلی مشخص شده است که مصرف کم تا متوسط این نوشیدنی‌ها برای اکثر افراد بی‌خطر است.

بااین‌حال، مصرفشان در دوزهای بالا می‌تواند با مضرات کافئین همراه باشد و حتی این مضرات گاهی بسیار خطرناک هستند. نتایج تحقیقات در این زمینه نشان داده است که ژن‌های شما تأثیر زیادی بر تحمل میزان کافئین دارد. به همین دلیل، برخی می‌توانند کافئین بسیار بیشتری را نسبت به دیگران مصرف کنند، بدون اینکه اثرات منفی یعنی مضرات کافئین را تجربه نمایند.

از طرفی افرادی که به مصرف این ماده عادت ندارند، ممکن است حتی با مصرف دوز متوسط دچار مضرات کافئین شوند. مثلاً کافئین چای سبز و چای سیاه از قهوه کمتر است. به همین دلیل افرادی که به خوردن چای عادت دارند، ممکن است در صورت مصرف قهوه که دوز بالاتری از کافئین را دارد، دچار مضرات کافئین شوند.

اگر بخواهیم مضرات کافئین را دقیق‌تر بررسی کنیم، عبارت‌اند از:

1. اضطراب و حالت استرس

کافئین ماده‌ای است که می‌تواند هوشیاری شما را افزایش دهد. درواقع، این ماده با مسدودکردن اثرات آدنوزین که یک ماده شیمیایی در مغز است و باعث احساس خستگی شما می‌شود، انرژی شما را افزایش می‌دهد و حالت سرحال بودن ایجاد می‌کند. درعین‌حال، ترشح بیشتر آدرنالین، هورمون “جنگ یا گریز” مرتبط با افزایش انرژی را تحریک می‌کند.
بااین‌حال، زمانی که در دوزهای بالا مصرف می‌شود، این اثرات بیشتر شده و کم‌کم منجر به اضطراب و ایجاد حالت عصبی در مصرف‌کننده می‌شوند.

در واقع، اختلال اضطراب که از مضرات کافئین محسوب می‌شود، یکی از چهار سندرم مرتبط با کافئین است که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) توسط انجمن روانپزشکی آمریکا گزارش شده است. توجه داشته باشید ازآنجایی‌که میزان تحمل کافئین در بدن افراد مختلف، متفاوت است ممکن است افراد حساس نسبت به کافئین حتی با دوزهای پایین تا متوسط نیز دچار این عوارض بشوند.

از طرفی حتی دوزهای متوسط می‌توانند منجر به برخی مضرات کافئین مانند تنفس سریع و افزایش سطح استرس در صورت مصرف در یک جلسه شود. جالب است بدانید نتایج یک مطالعه بر روی 25 مرد سالم نشان داد که افرادی که تقریباً 300 میلی گرم کافئین در روز مصرف کردند، بیش از دو برابر افراد دیگر، استرس داشتند.

2. بی خواب شدن

اگرچه قدرت کافئین در هوشیار کردن افراد یکی از بهترین ویژگی‌های آن است ولی مصرف بیش از حد آن می‌تواند کیفیت خواب را نیز کاهش دهد و منجر به بی‌خوابی شود. نتایج مطالعات در این زمینه نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد کافئین در برخی افراد باعث کاهش مدت‌زمان خوابیدن می‌شود.

به همین دلیل اگر میزان کافئین مصرفی خود را دست کم بگیرید، ممکن است حتی متوجه نشوید که کافئین زیاد در خواب شما اختلال ایجاد کرده است.

اگرچه قهوه و چای غلیظ‌ترین منابع کافئین شناخته شده در جهان هستند، اما در نوشابه، کاکائو، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و برخی از داروها بخصوص داروهای مسکن نیز کافئین وجود دارد. نکته مهم این است که میزان کافئینی که شما می‌توانید بدون تأثیر بر کیفیت خواب خود مصرف کنید، به ژنتیک و عوامل دیگر بستگی دارد.

علاوه بر این، مصرف کافئین در اواخر روز می‌تواند خواب شما را مختل کند، زیرا ممکن است چندین ساعت طول بکشد تا اثرات آن از بین برود. تحقیقات نشان داده است که درحالی‌که کافئین به طور متوسط تا پنج ساعت در سیستم شما باقی می‌ماند، این دوره زمانی ممکن است بسته به هر فرد از یک ساعت و نیم تا نه ساعت نیز متغیر باشد.

3. مشکلات گوارشی

در بسیاری از افراد، مصرف یک فنجان قهوه در هنگام صبح به حرکت روده کمک می‌کند. زیرا قهوه برای آنها اثر ملین دارد و به افزایش ترشح گاسترین، هورمونی که معده تولید می‌کند و فعالیت روده بزرگ را سرعت می‌بخشد، منجر خواهد شد؛ بنابراین متعجب نشوید اگر با خوردن قهوه زیاد دچار شل شدن مدفوع یا اسهال شدید.

اگرچه برای سال‌های متمادی اعتقاد بر این بود که مصرف مداوم قهوه باعث ایجاد زخم معده می‌شود، اما یک مطالعه بزرگ روی بیش از 8000 نفر مشخص کرد که هیچ ارتباطی بین این دو وجود ندارد. بااین‌حال، برخی مطالعات نشان می دهد که نوشیدنی‌های کافئین دار می‌توانند علائم بیماری رفلاکس معده (GERD) را در برخی افراد بدتر کنند.

4. تجزیه عضلانی

رابدومیولیز یک بیماری واقعاً جدی است که در آن فیبرهای عضلانی دچار آسیب شده و وارد جریان خون می‌شوند که نارسایی کلیه و سایر مشکلات سلامتی را به وجود می‌آورند. مهم‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری ضربه، عفونت، سوءمصرف مواد مخدر، فشار عضلانی و نیش مارها یا حشرات سمی است. همچنین مشخص شده است که مصرف بیش از حد کافئین در موارد نادر می‌تواند منجر به این بیماری شود.

توجه داشته باشید که منظور از مصرف زیاد کافئین، مصرف زیاد آن در یک مدت‌زمان کوتاه است، به‌خصوص برای افرادی که به آن عادت ندارند یا به اثرات آن بسیار حساس هستند.

5. اعتیاد پیدا کردن

با وجود تمام فواید کافئین، مصرف آن می‌تواند به یک عادت تبدیل شود. بااین‌حال، یک بررسی دقیق در این زمینه نشان می‌دهد که اگرچه کافئین مواد شیمیایی خاصی را مانند کوکائین و آمفتامین‌ها در مغز تحریک می‌کند، اما مانند این داروها باعث اعتیاد کلاسیک نمی‌شود.

اما می‌تواند به وابستگی روانی یا فیزیکی، به‌ویژه در دوزهای بالا منجر شود. البته میزان و تعداد دفعات مصرف این ماده بخصوص در قرص کافئین نیز می‌تواند در این وابستگی نقش داشته باشد.

6. فشار خون بالا

یکی از مضرات کافئین در صورت مصرف بیش از حد که باید در نظر داشته باشید، خطر افزایش ابتلا به بیماری قلبی یا سکته است. زیرا این ماده می‌تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و با تحریک آن، فشار خون را افزایش دهد.
فشار خون بالا نیز یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد نارسایی‌های قلبی و سکته است. زیرا می‌تواند به‌مرورزمان، شریان‌ها را دچار آسیب کرده و میزان خون‌رسانی به قلب و مغز فرد را کم کند.

خبر خوب این است که اثر کافئین بر فشار خون موقتی است و با قطع یا کاهش مصرف، این اثر از بین می‌رود. همچنین این تأثیر بیشتر بر افرادی ایجاد می‌شود که به مصرف کافئین عادت ندارند. اما در صورت تمایل به مصرف قرص کافئین که دوز بالاتری از این ماده را در یک زمان وارد بدن می‌کند، باید حتماً این کار تحت نظر پزشک انجام شود و مصرف آن برای افراد با فشار خون بالا ممکن است ممنوعیت داشته باشد.

7. ضربان قلب سریع

کافئین زیاد می‌تواند اثرات تحریک‌کنندگی داشته باشد و میزان تپش قلب شما در ثانیه را افزایش دهد. همچنین می‌تواند تعداد ضربان قلب را تغییر دهد. این اثر بخصوص در افراد جوانی که دائماً از نوشیدنی‌های انرژی‌زا با کافئین بسیار بالا استفاده می‌کنند، گزارش شده است.

شاید برایتان جالب باشد بدانید در یک مطالعه موردی، زنی که در اقدامی به خودکشی دوز زیادی از پودر و قرص کافئین مصرف کرد، دچار مضرات کافئین مانند ضربان قلب بسیار سریع، نارسایی کلیه و سایر مشکلات جدی سلامت شد.

بااین‌حال، به نظر نمی‌رسد این تأثیر در همه رخ دهد. در واقع، به دلیل اینکه میزان توانایی تحمل کافئین بدن افراد مختلف با هم فرق دارد، حتی برخی از افراد مبتلا به مشکلات قلبی ممکن است بتوانند مقادیر زیادی کافئین را بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی تحمل کنند.

8. افزایش احساس خستگی

قهوه، چای و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار معمولاً با این ویژگی شناخته می‌شوند که سطح انرژی را افزایش می‌دهند. بااین‌حال، مصرف زیاد آنها با ایجاد خستگی شدید پس از خروج کافئین از سیستم بدن شما، همراه است. برای به حداکثر رساندن فواید کافئین روی انرژی و جلوگیری از خستگی مجدد، پیشنهاد می‌شود از مصرف بیش از حد آن بپرهیزید.

9. تکرر ادرار و حالت اضطرار

افزایش ادرار یکی دیگر از مضرات کافئین است که به دلیل اثرات تحریک‌کنندگی این ترکیب بر روی مثانه اتفاق می‌افتد. اگر دقت کنید زمانی که قهوه یا چای می‌نوشید، بیشتر نیاز به دفع ادرار دارید.

موارد ممنوعیت استفاده از کافئین زیاد به دلیل مضرات آن

علاوه بر موارد گفته شده مصرف زیاد کافئین می‌تواند مضرات زیر را نیز به همراه داشته باشد و در این موارد باید میزان مصرف کافئین کنترل شده باشد:

• اختلال دوقطبی: کافئین بیش از حد می‌تواند این وضعیت را در افراد مبتلا به آن بدتر کند. اگر اختلال دوقطبی دارید، بااحتیاط و در مقادیر کم از مواد غذایی دارای کافئین استفاده کنید.
• اختلالات خونریزی: کافئین بیش از حد می‌تواند اختلالات خونریزی را بیشتر کند. اگر اختلال خونریزی دارید، بااحتیاط از کافئین استفاده نمایید.
• دیابت: کافئین می‌تواند بر نحوه استفاده بدن از قند تأثیر بگذارد. اگر دیابت دارید، باید بااحتیاط از کافئین استفاده کنید.
• صرع: افراد مبتلا به بیماری صرع نباید بیش از حد کافئین مصرف کنند. حتی دوزهای پایین در این افراد باید بااحتیاط مصرف شود.
• گلوکوم: مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند فشار داخل چشم را بیشتر کند. این افزایش فشار معمولاً در طول 30 دقیقه اتفاق می افتد و حداقل تا 90 دقیقه بعد از خوردن کافئین ادامه دارد. اگر این فشار مداوم باشد می‌تواند منجر به گلوکوم و نابینایی شود.
• سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): کافئین، به‌خصوص در دوزهای بالا، می‌تواند اسهال را در افراد مبتلا به IBS بدتر کند.
• استخوان‌های ضعیف (پوکی استخوان): کافئین بیش از حد می‌تواند میزان دفع کلسیم را به دلیل بیشتر شدن ادرار افزایش دهد. اگر پوکی استخوان یا تراکم استخوان پایین دارید، نباید بیشتر از 300 میلی گرم کافئین در روز استفاده کنید.
• بیماری پارکینسون: مصرف کافئین زیاد همراه با کراتین می‌تواند پیشروی بیماری پارکینسون را تسریع کند.
• اسکیزوفرنی: کافئین زیاد و در برخی از بیماران حتی در مقادیر پایین، ممکن است علائم اسکیزوفرنی را بدتر کند.

سخن پایانی…

به‌طورکلی مصرف کم تا متوسط کافئین نه‌تنها مشکلی برای اکثر افراد ایجاد نمی‌کند، بلکه فواید مختلفی مانند افزایش هوشیاری و انرژی را به همراه دارد. اما هر ماده طبیعی و مفیدی مانند کافئین نیز اگر بیش از اندازه مصرف شود، می‌تواند با عوارضی همراه باشد. مضرات کافئین برای افراد مختلف با توجه به میزان تحمل کافئین بدنشان متفاوت است و برای برخی افراد حساس حتی مقادیر کم تا متوسط می‌تواند این عوارض را ایجاد کند. بنابراین، بهتر است در دوز مصرفی آن احتیاط لازم را داشته باشید.