کمبود آب بدن چیست + علام و روش های درمان
حتماً تاکنون شنیده‌اید که متخصصان تغذیه و پزشکان دائماً در برنامه‌های تلویزیونی یا رژیم‌های مختلف توصیه می‌کنند که حتماً حداقل روزانه 8 لیوان آب بخورید. متأسفانه افراد کمی به این توصیه عمل می‌کنند و به همین دلیل دچار کمبود آب بدن می‌شوند. کمبود آب بدن شاید در ظاهر بااهمیت به نظر نرسد اما باید بدانید بسیار خطرناک است. در این مقاله به شما خواهیم گفت کمبود آب بدن اصلاً چیست، چه علائمی دارد و چگونه می‌توانید از آن جلوگیری کرده یا درمانش کنید.
کمبود آب بدن چیست؟
تمام سیستم‌های اصلی بدن شما برای داشتن عملکردی صحیح به آب نیاز دارند. به‌طورکلی نوشیدن مقدار کافی آب به‌صورت روزانه در موارد زیر به بدن شما کمک می‌کند:
- تنظیم دما
- جلوگیری از یبوست
- دفع مواد زائد و سموم از بدن
- انجام تمام عملکردهای اصلی بدن
بیشتر افراد، به‌ویژه کسانی که در هوای گرم ورزش می‌کنند، بیشتر باید نگران نوشیدن آب کافی باشند؛ زیرا این افراد آب زیادی را با تعریق از دست می‌دهند و بیشتر در معرض خطر کم‌آبی قرار می‌گیرند. بااین‌حال، نوشیدن بیش‌ازحد آب نیز می‌تواند خطرناک باشد. در بعضی مسابقات نوشیدن آب نیز دیده‌شده است که فرد به دلیل نوشیدن بیش‌ازحد آب فوت کرده است. بااین‌حال هیپوناترمی وضعیتی است که در آن میزان سدیم (نمک) به‌طور خطرناکی پایین می‌آید. این مهم‌ترین نگرانی ناشی از کمبود آب بدن است. اگر الکترولیت‌ها خیلی زود پایین بیایند، می‌تواند کشنده باشد. مرگ در اثر کمبود آب بدن نادر است، اما ممکن است اتفاق بیفتد.
انواع کمبود آب بدن که ممکن است به آن مبتلا شوید!
دو نوع اصلی از کمبود آب وجود دارد که در زیر آن‌ها را توضیح خواهیم داد:
کمبود آب ناشی از افزایش بیش‌ازحد مصرف آب
این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که شما بیش از مقداری که کلیه می‌تواند ادرار شما را از بدن خارج کند آب بنوشید. این شرایط می‌تواند باعث جمع شدن بیش‌ازحد آب در جریان خون شما و ایجاد مسمومیت و حتی تهدید زندگی شما شود.
ذخیره آب در بدن
این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما نتواند به‌درستی از شر آب اضافی خلاص شود. شرایط پزشکی مختلف می‌تواند آب را در بدن شما نگه‌داشته و همین امر باعث تورم می‌شود و شما چاق به نظر می‌رسید. درصورتی‌که بیشتر از چربی و عضله آب باعث تورم بدنتان شده است. هر دو نوع این کم‌آبی‌ها خطرناک هستند زیرا تعادل بین آب و سدیم را در خون شما از بین می‌برند.
چه عواملی باعث کمبود آب بدن می‌شود؟
تعادل مایعات در بدن بسیار مهم است. شرایط کمبود آب بدن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما مایعات یا در خود نگه می‌دارد یا بیش‌ازحد دفع می‌کند. نوشیدن بیش‌ازحد آب یا نداشتن راهی برای از بین بردن آن می‌تواند باعث تجمع سطح آب در بدن شود. ورزشکاران استقامتی، مانند کسانی که در ماراتن و تریاتلون می‌دوند، گاهی اوقات قبل و در طول یک رویداد بیش‌ازحد آب می‌نوشند که موجب کمبود آب بدن در آن‌ها می‌شود.
مقدار آب مورد نیاز به‌صورت روزانه
نیاز آبی بدن با توجه به سن، جنس، آب‌وهوا، سطح فعالیت رژیم غذایی و سلامت کلی متفاوت است؛ بنابراین هیچ فرمول دقیقی در مورد مقدار آب مورد نیاز شما وجود ندارد. شرایط معمول مانند گرمای شدید، فعالیت قابل‌توجه و بیماری همراه با تب، بیش‌ازحد متوسط به دریافت مایعات نیاز دارند.
در یک فرد سالم، مشخصات ادرار شاخص خوبی برای نشان دادن وضعیت هیدراتاسیون و کمبود آب بدن است. ادرار زرد کمرنگ که شبیه لیموناد است به معنی عدم وجود خطر و آب‌رسانی مناسب به بدن است. ادرار تیره‌تر یعنی شما آب بیشتری نیاز دارید. ادرار بیش‌ازحد بی‌رنگ نیز به این معنی است که بیش‌ازحد آب مصرف می‌کنید.
در افراد سالم، ورزشکاران بیشتر در معرض خطر کمبود آب بدن هستند. همچنین برخی از شرایط و داروها باعث می‌شوند که بدن شما مایعات بیشتری را حفظ کند و باعث کمبود آب بدن شود. ازجمله این موارد عبارت‌اند از:
- نارسایی احتقانی قلب (CHF)
- بیماری کبد
- مشکلات کلیوی
- سندرم هورمون ضد ادرار نامناسب
- داروهای ضد انعقادی غیراستروئیدی
- دیابت کنترل نشده
سایر شرایط و داروهایی که با تشنگی شدید باعث افزایش مصرف آب می‌شوند عبارت‌اند از:
- روان گسیختگی
- MDMA (که به اکستازی معروف است)
- داروهای ضد روان‌پریشی
- داروهای ادرارآور
چه کسانی در معرض خطر کمبود آب بدن قرار دارند؟
کمبود آب در بین ورزشکاران استقامتی که قبل و حین ورزش مقادیر زیادی آب می‌نوشند بیشتر دیده می‌شود. برخی از ورزش‌هایی که خطر کم‌آبی در بدن را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر هستند:
- افرادی که در ماراتن و اولترا ماراتن می‌دوند (مسابقات بیش از 26.2 مایل)
- مسابقات مردان آهنین
- دوچرخه‌سواران استقامتی
- بازیکنان راگبی
- قایقرانان نخبه
- اعضای نظامی درگیر در تمرینات آموزشی
- کوهنوردان
این وضعیت در افرادی که بیماری کلیوی یا کبدی دارند نیز بیشتر است. همچنین می‌تواند افراد مبتلا به نارسایی قلبی را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم کمبود آب بدن چیست؟
ممکن است علائم کمبود آب در مراحل اولیه آن را مانند تغییر رنگ ادرار تشخیص ندهید. با پیشرفت بیماری، طبق تحقیقات انجام شده علائم رایج عبارت‌اند از:
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- تغییر در وضعیت ذهنی مانند سردرگمی و یا گم‌گشتگی
کمبود آب در بدن افراد تحت درمان بیماری‌های مختلف می‌تواند منجر به کاهش خطرناک میزان سدیم در خون شود. این شرایط می‌تواند علائم شدیدتری را ایجاد کند، مانند:
- ضعف عضلانی، اسپاسم یا گرفتگی عضلات
- تشنج
- بیهوشی
- کما
کمبود آب در بدن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این حالت توسط پزشک، وی در مورد سابقه پزشکی شما سؤال می‌کند تا دریابد علائم شما به دلیل کمبود آب یا بیماری دیگر است. پزشک همچنین معاینه بدنی را انجام می‌دهد و ممکن است آزمایش خون و ادرار نیز تجویز کند.
کمبود آب بدن چگونه درمان می‌شود؟
چگونگی درمان از دست دادن آب بدن به‌شدت علائم و علت ایجاد این بیماری بستگی دارد. درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش مصرف مایعات
- گرفتن داروهای ادرارآور برای افزایش میزان تولید ادرار و کاهش احتباس مایعات در بدن
- درمان شرایطی که باعث کمبود آب بدن می‌شود.
- متوقف کردن هر دارویی که مشکل ایجاد کند
- جایگزینی سدیم در موارد شدید
چگونه می‌توانید از کمبود آب در بدن جلوگیری کنید؟
ورزشکاران استقامتی می‌توانند با وزنه زدن قبل و بعد از مسابقه، خطر کم‌آبی را کاهش دهند. این کار کمک می‌کند تا میزان آب ازدست‌رفته در بدنشان بهتر جبران شود. هنگام ورزش سعی کنید در هر ساعت 2 تا 4 لیوان آب یا آب میوه بنوشید. اگر بیش از یک ساعت ورزش می‌کنید، نوشیدنی‌های ورزشی نیز یک گزینه مناسب هستند. این نوشیدنی‌ها حاوی شکر به همراه الکترولیت‌هایی مانند سدیم و پتاسیم هستند که در عرق از دست می‌دهید. اگر در بین ورزش کردن تشنه شدید حتماً آب بنوشید و اجازه ندهید تشنگی ادامه پیدا کند.
اگر بیماری پزشکی مانند دیابت، CHF یا بیماری کلیوی دارید، با پزشک خود در مورد بهترین روش‌های درمانی صحبت کنید. در صورت تشنگی غیرمعمول با علائم شدید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.
سخن پایانی …
نوشیدن آب به‌صورت روزانه و بعد از فعالیت‌های سخت و ورزش از اهمیت زیادی برخوردار است. از طرفی نوشیدن بیش‌ازحد آب نیز توصیه نمی‌شود. به‌طورکلی به یاد داشته باشید که حتی در مورد مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم باید تعادل را حفظ کنید؛ بنابراین اگر بیشتر یا کمتر از حد طبیعی مصرف کنید دچار عوارض خواهید شد.