13 خواص و فواید کافئین برای سلامتی

کافئین نوعی محرک و یکی از پرمصرف‌ترین ترکیبات دارویی در جهان است. فواید کافئین برای سلامتی بسیار زیاد است و از مهم‌ترین آنها می‌توان به افزایش تمرکز، انرژی و هوشیاری اشاره کرد. البته مصرف بی‌رویه آن هم با مضراتی مانند بی‌خوابی و سردرد همراه است.

در این مقاله از سفیر زیبایی قصد داریم مهم‌ترین فواید کافئین که می‌توانید از آن بهره‌مند شوید را به شما معرفی کنیم. پس در ادامه با ما همراه شوید.

آشنایی با حقایق مهم در مورد فواید کافئین

هر روز، میلیون‌ها نفر برای افزایش بیداری، کاهش خستگی و بهبود تمرکز خود از فواید کافئین بهره می‌برند. در میان تمام بحث‌هایی که درباره خوب یا بد بودن کافئین وجود دارد، نتایج تحقیقات و شواهد نشان می‌دهد که مصرف متوسط آن می‌تواند هم فواید و هم خطراتی را با خود به همراه داشته باشد ولی مصرف بیش‌ازحد آن قطعاً با عوارضی همراه است.

کافئین محرکی است که به‌طور طبیعی در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند قهوه یا چای سبز و سیاه وجود دارد. سازمان غذا و دارو (FDA) مصرف حداکثر 400 میلی‌گرم در روز یا دو تا سه فنجان قهوه را توصیه می‌کند. این مقدار می‌تواند منجر به بهبود انرژی، کاهش وزن، افزایش هوشیاری و بهبود عملکرد شناختی شود.

اما در برخی شرایط نیز به جای فواید کافئین با مضرات آن روبرو هستیم. به‌عنوان‌مثال، کافئین زیاد ممکن است تأثیر منفی بر بارداری، باروری، کنترل گلوکز یا قند خون و سایر جنبه‌های سلامتی داشته باشد.

از نظر سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) کافئین هم یک دارو و هم یک افزودنی غذایی محسوب می‌شود؛ اما میزان مصرف آن نباید بیشتر از 400 میلی‌گرم در روز برای بزرگسالان باشد.

در داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه (OTC)، کافئین برای درمان خستگی و خواب‌آلودگی و بهبود اثر برخی مسکن‌ها استفاده می‌شود. این ترکیب درواقع به گروهی از داروها به نام محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) تعلق دارد.

منابع طبیعی دارای کافئین کدام‌اند؟

برای بهره بردن از فواید کافئین بهتر است از منابع طبیعی آن به جای داروها و یا قرص کافئین استفاده کنید تا عوارض احتمالی کمتری ایجاد شود. کافئین به‌طور طبیعی در برگ‌ها، دانه‌ها یا میوه‌های بیش از 60 گونه گیاهی وجود دارد که پرمصرف‌ترین آنها در جهان عبارت‌اند از:

• دانه‌های قهوه
• برگ و جوانه چای
• دانه‌های کاکائو
• دانه‌های گوارانا

کافئین موجود در گیاهان به‌عنوان یک آفت‌کش طبیعی نیز عمل می‌کند. درنتیجه حشراتی را که سعی می‌کنند از آنها تغذیه کنند، فلج می‌کند و می‌کشد.

هیچ محدودیت مشخصی برای کودکان در مورد میزان مصرف کافئین وجود ندارد، اما به‌طورکلی آکادمی اطفال آمریکا (AAP) کودکان و نوجوانان را از مصرف کافئین و سایر محرک‌ها منع می‌کند.

مقدار کافئین در غذاهای مختلف

مقدار کافئین موجود در برخی از غذاها و نوشیدنی‌های رایج عبارت‌اند از:

نوشابه و کولاهای بدون کافئین فاقد کافئین هستند، اما قهوه بدون کافئین فاقد کافئین نیست و باز هم مقداری کافئین را در خود دارد. در مورد نوشابه‌های انرژی‌زا نیز این نکته وجود دارد که بسته به ترکیبات آن، میزان کافئین در انواع این نوع نوشابه‌ها متفاوت خواهد بود.

بهترین فواید کافئین برای سلامتی

کافئین اگر در حد تعادل استفاده شود، می‌تواند فواید زیادی برای بدن داشته باشد. مهم‌ترین و بهترین فواید کافئین برای بدن عبارت‌اند از:

1. کمک به کاهش وزن

کافئین می‌تواند کاهش وزن را افزایش دهد یا از افزایش وزن جلوگیری کند و دلایل این فواید کافئین موارد زیر هستند:

• سرکوب کردن اشتها و کاهش موقت میل به خوردن مثلاً به کمک قهوه برای لاغری
• افزایش گرما و سوخت‌وساز بیشتر در بدن که منجر به سوخت کالری بیشتر می‌شود.

2. افزایش هوشیاری

یکی از مهم‌ترین فواید کافئین افزایش هوشیاری به کمک این ماده است. به همین دلیل، اکثر افراد عادت دارند روز خود را با یک نوشیدنی کافئین دار مانند قهوه یا چای شروع کنند. بااین‌حال، کافئین جایگزین خواب نیست و نباید برای بهبود عملکرد ذهنی به جای داشتن خواب با کیفیت، فقط از منابع دارای کافئین استفاده نمود.

3. بهبود عملکرد ورزشی

کافئین عملکرد بدنی را در طول تمرینات استقامتی بهتر خواهد کرد. به همین دلیل برخی افراد قبل از شروع ورزش، یک فنجان کوچک قهوه می‌نوشند. آژانس ایمنی غذای اروپا (EFSA) نیز تائید کرده است که کافئین می‌تواند عملکرد استقامتی، ظرفیت استقامتی و کاهش فعالیت را افزایش دهد.

4. بهبود عملکرد مغز

از دیگر فواید کافئین می‌توان به بهبود عملکرد مغز اشاره کرد، زیرا برگیرنده‌های آدنوزین در مغز تأثیر می‌گذارد. نتایج مطالعات در این زمینه نشان داده‌اند که نوشیدن قهوه می‌تواند به تقویت برخی از مهارت‌های تفکر کمک کند و زوال ذهنی را که با افزایش سن به وجود می‌آید را کاهش خواهد داد. بااین‌حال، هنوز برای تائید این موضوع زود است و به تحقیقات بیشتری نیاز است.

5. جلوگیری از ابتلا به آلزایمر و پارکینسون

تحقیقات نشان داده است که مصرف مادام‌العمر کافئین به‌صورت منظم و در حد اعتدال، با توجه به تأثیری که در عملکرد مغز دارد، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر یا پارکینسون را کاهش دهد.

6. تقویت حافظه

تحقیقات دانشگاه جانز هاپکینز در زمینه فواید کافئین برای بدن نشان می‌دهد که مصرف یک دوز کافئین بعد از یک جلسه آموزشی می‌تواند به تقویت حافظه بلندمدت کمک کند.

7. کمک به سلامت کبد و روده بزرگ

برخی از محققان اظهار داشته‌اند که تنقیه کافئینی ممکن است با حمایت از دفع صفرا از طریق دیواره روده بزرگ، به آماده‌سازی کولون برای انجام آندوسکوپی یا کولونوسکوپی کمک کند. این افراد معتقدند که تنقیه کافئینی سطح گلوتاتیون که نوعی آنتی‌اکسیدان است را افزایش می‌دهد و بنابراین از فرآیندهای طبیعی سم‌زدایی در کبد پشتیبانی می‌کند. بااین‌حال، هنوز شواهد کمی برای حمایت از این نظریه وجود دارد.

از طرفی مصرف قهوه ممکن است به کاهش خطر سیروز مربوط به کبد و کاهش سرعت پیشرفت بیماری در عفونت هپاتیت C کمک کند. مطالعات مشاهده‌ای نشان داده است که قهوه به دلیل کافئینی که دارد می‌تواند مزایای محافظتی برای افراد مبتلا به سرطان کبد داشته باشد.

8. بهبود شرایط اسپاسم پلک

شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه فواید کافئین می‌تواند به محافظت از افراد در برابر اختلال چشمی به نام بلفارواسپاسم کمک کند. این عارضه که به دلیل عملکرد غیرعادی مغز ایجاد می‌شود، باعث می‌شود افراد دائماً در فواصل کوتاه‌تر از حد طبیعی پلک بزنند و کم‌کم از نظر عملکردی نابینا شوند.

9. جلوگیری از آب مروارید

آب مروارید یکی از مشکلات چشمی است که معمولاً با افزایش سن برای برخی افراد رخ می‌دهد. محققان دریافته‌اند که یکی از فواید کافئین محافظت از عدسی چشم در برابر آسیب‌هایی است که می‌تواند منجر به تشکیل آب مروارید شود.

10. کمک به جلوگیری از سرطان پوست

برخی از دانشمندان معتقد هستند که مصرف منظم کافئین در حد اعتدال، می‌تواند به جلوگیری از برخی سرطان‌های پوست نیز کمک کند. بخصوص سرطان‌هایی مانند ملانوما که ناشی از آسیب اشعه ماوراءبنفش است.

11. جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه

مطالعه‌ای بر روی ۲۱۷۸۸۳ شرکت‌کننده، ارتباط بین مصرف کافئین و خطر ابتلا به سنگ کلیه را مورد تجزیه‌وتحلیل و بررسی قرار داد. نتایج مشخص کردند افرادی که کافئین بیشتری (البته نه بیش‌ازحد مجاز) مصرف کرده بودند، کمتر در معرض خطر سنگ کلیه قرار گرفتند.

12. جلوگیری از سرطان دهان و گلو و سایر سرطان‌ها

در نتایج مطالعه‌ای روی 968432 مرد و زن، مشخص شد شرکت‌کنندگانی که بیش از 4 فنجان قهوه در روز می‌نوشیدند، در مقایسه با افرادی که اصلاً قهوه نمی‌نوشیدند یا فقط یک فنجان قهوه می‌نوشیدند، 49 درصد کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان‌های دهان بودند. همچنین مشخص شده است فواید کافئین می‌تواند در جلوگیری از سرطان‌های زیر نیز مؤثر باشد:

• کاهش احتمال سرطان آندومتر در زنان
• کم شدن خطر ابتلا به سرطان پروستات در آقایان
• جلوگیری از سرطان سر و گردن
• محافظت در برابر عود سرطان سینه

13. جلوگیری از سکته مغزی

یکی از فواید کافئین برای سلامتی زنان این است که می‌تواند تا حد بسیار خوبی از سکته مغزی جلوگیری کند. داده‌های مربوط به 34670 زن در سوئد که سابقه بیماری قلبی عروقی نداشتند، نشان داده است که زنانی که بیش از یک فنجان قهوه در روز می‌نوشند، نسبت به زنانی که کمتر می‌نوشند، 22 تا 25 درصد کمتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.

خطرات و عوارض احتمالی مصرف کافئین

معمولاً کافئین اگر به کمک منابع طبیعی دارای این ماده، در حد اعتدال و در شرایط سلامتی مطلوب استفاده شود، مشکل خاصی برای شما ایجاد نخواهد کرد؛ اما اگر بیماری زمینه‌ای خاصی مانند مشکلات روان‌پریشی، شرایط خاصی مانند بارداری و … وجود داشته باشد یا بیش‌ازحد طبیعی مصرف شود، عوارض کافئین شامل موارد زیر، می‌تواند برای مصرف‌کننده ایجاد شود:

• افسردگی
• افزایش قند خون
• از دست دادن بارداری، تأخیر در رشد جنین یا ریتم غیرطبیعی قلب جنین
• اختلال در میزان قدرت باروری
• مشکلات خواب و پریشانی برای نوزادان شیرخواری که مادرشان کافئین زیاد مصرف می‌کند.
• نقرس
• بی‌اختیاری
• بی‌خوابی
• سردرد
• افزایش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه
• افزایش احساس بی‌قراری
• لرزش بدن
• اختلال خواب
• ضربان قلب سریع یا ناهموار
• فشار خون بالا
• عصبی بودن یا اضطراب
• سرگیجه
• وابستگی
• کم‌آبی بدن
• تحریک‌پذیری
• سوزش سردل
• ناراحتی معده، اسهال و حالت تهوع
• لرزش عضلات

مهم‌ترین تداخلات دارویی کافئین

همان‌طورکه در قسمت‌های قبل گفتیم یکی از فواید کافئین این است که خود نوعی ترکیب دارویی محسوب می‌شود. از طرفی می‌تواند برخی تداخلات دارویی را نیز ایجاد نماید، ازجمله تداخل با:

• آنتی‌بیوتیک‌ها
• برونکودیلاتورها
• داروهای ضد روان‌پریشی، مانند کلوزاپین
• برخی از داروهای ضدافسردگی
• کاربامازپین، زیرا کافئین می‌تواند احتمال تشنج در مصرف کنندگان این دارو را افزایش دهد.
• کافئین همچنین ممکن است با دیورتیک ها، استروژن‌ها، والپروات و برخی از داروهای دیگر تداخل داشته باشد.
• تعدادی از گیاهان و مکمل‌ها نیز می‌توانند به درجات مختلف با کافئین تداخل داشته باشند، مانند:
• کلسیم
• اکیناسه
• افدرا
• کودزو
• ملاتونین
• منیزیم
• شبدر قرمز

سؤالات متداول در مورد فواید کافئین

در این بخش قصد داریم به برخی از سؤالات پرتکرار در مورد مصرف و فواید کافئین پاسخ دهیم که عبارت‌اند از:

1. آیا کافئین اعتیادآور است؟

هر ماده‌ای در صورت مصرف بیش‌ازحد ممکن است منجر به اعتیاد شود و در مورد کافئین به دلیل حالت تسکین دهندگی که دارد، این خطر بیشتر است. افرادی که به‌طور ناگهانی نوشیدن قهوه را متوقف می‌کنند ممکن است حدود 12 تا 24 ساعت پس از ترک، علائم شدیدی را تجربه کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود در صورت تمایل به ترک آن، به‌تدریج این کار را انجام دهید.

2. آیا کافئین ادرارآور است؟

کافئین با افزایش حجم و تکرر ادرار مرتبط است و باعث می‌شود بدن آب و الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم و سدیم بیشتری را از دست بدهد. بااین‌حال، محققان تفاوت قابل‌توجهی در کاهش مایعات بین افرادی که قهوه می‌نوشند یا نمی‌نوشند، پیدا نکرده‌اند.

3. آیا قهوه باعث پوکی استخوان می‌شود؟

کافئین ممکن است بر نحوه جذب کلسیم توسط بدن تأثیر بگذارد و این موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که نوشیدن قهوه زیاد می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود. بااین‌حال، این خصوصیت هنوز به‌طور کامل توسط تحقیقات تائید نشده است.

4. آیا کافئین شما را هوشیار می‌کند؟

در کل بله کافئین می‌تواند منجر به هوشیاری شود. اما افرادی که بیش‌ازحد الکل مصرف می‌کنند اغلب به قهوه یا نوشیدنی انرژی‌زا روی می‌آورند تا هوشیار شوند. اگرچه قهوه یا کافئین فرد را هوشیارتر می‌کند، اما قضاوت ضعیف و سایر اثرات مرتبط با الکل را معکوس نمی‌کند.

سخن پایانی …

کافئین یکی از ترکیبات فوق‌العاده آرامش‌بخش و انرژی‌زا است که در بسیاری از منابع طبیعی محبوب مانند چای و قهوه موجود است. همچنین در صنعت داروسازی به‌وفور از فواید کافئین برای تهیه برخی داروهای مسکن استفاده می‌کنند. اگرچه مصرف کافئین در منابع طبیعی مزایای زیادی را به دنبال دارد ولی مصرف بیش‌ازحد آن یا مصرف همراه با برخی داروها یا در برخی شرایط خاص مانند بارداری می‌تواند خطرناک باشد و عوارضی را ایجاد نماید که هنگام مصرف باید به همه این نکات توجه داشته باشید.