علت بیماری درماتیت سبورئیک + علائم و روش‌های درمان
درماتیت سبورئیک (seboREEik) یکی از انواع بیماری‌های پوستی است که بسیار رایج است. این بیماری بیشتر پوست کف سر را درگیر می‌کند ولی ممکن است در برخی افراد قسمت‌های چرب پوست مانند بخشی از صورت شامل بین ابروها، بینی و پلک یا گوش و سینه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. از مهم‌ترین علائم آن نیز می‌توان به قرمز شدن، پوسته‌پوسته شدن و شوره سر اشاره نمود.
در این مقاله از سفیر زیبایی قصد داریم اطلاعات مفیدی در مورد درماتیت سبورئیک و نحوه درمان آن به شما عزیزان ارائه دهیم. پس تا پایان این داستان با ما همراه باشید.
درماتیت سبورئیک چیست؟
درماتیت سبورئیک نوعی بیماری پوستی بسیار شایع، غیرمسری و خوشبختانه قابل کنترل است. این نوع درماتیت معمولاً باعث ایجاد لکه‌های قرمز و خارش‌دار همراه با پوسته‌های چرب روی برخی نواحی پوست می‌شود و یک حالت پوسته‌پوسته‌ای سفید یا زرد یا حتی پودری را روی پوست به وجود می‌آورد.
درواقع سبورئیک به غدد چربی اشاره دارد و درم به معنای پوست است. این بیماری در حالت کلی با نام درماتیت سبورئیک شناخته می‌شود ولی زمانی که روی پوست سر نوجوانان ایجاد گردد به آن «پیتریازیس کاپیتیس» و زمانی که روی سر نوزاد باشد به آن «کلاه گهواره» نیز گفته می‌شود.
اگرچه این بیماری بیشتر پوست سر را درگیر می‌کند ولی ممکن است در سایر نواحی بدن نیز دیده شود. بخصوص در مناطقی که غدد چربی فعال‌تری وجود دارد، مانند قسمت بالایی پشت و قفسه سینه، برخی از قسمت‌های صورت مانند پیشانی، چین‌های پایه بینی، پشت گوش‌ها، ناف، ابروها، زیر سینه‌ها و در ناحیه چین و خم شدن بازوها، پاها و کشاله ران شما، علائم درماتیت سبورئیک بیشتر نمایان خواهند شد.
متأسفانه این بیماری حالت مزمن دارد و می‌توان گفت افراد مبتلا به آن تا آخر عمر درگیر هستند و حتی با انجام درمان‌های موجود که طبق پژوهش‌های مختلف تا الان ابداع شده است، به‌طور کامل از بین نمی‌رود و ممکن است با برخی محرک‌ها گاهی اوقات شعله‌ور شود؛ اما خبر خوب این است که می‌توانید با انجام توصیه‌های متخصص پوست خود، به‌خوبی آن را کنترل و مدیریت کنید.
علت ایجاد درماتیت سبورئیک یا تشدید علائم آن
هنوز مطالعات انجام شده در این زمینه علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری مشخص نکرده‌اند. از طرفی، محققان فکر می‌کنند ممکن است دلایل زیادی برای ایجاد این عارضه پوستی وجود داشته باشد. عواملی که تصور می‌شود در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند، عبارت‌اند از:
- نوعی مخمر به نام مالاسزیا که اگرچه مقداری از آن به‌صورت طبیعی روی پوست هست ولی در صورت رشد بیش‌ازحد، می‌تواند منجر به درماتیت شود.
- افزایش سطح آندروژن (نوعی هورمون)
- افزایش سطح لیپیدهای پوست
- یک واکنش التهابی
- سابقه خانوادگی (درماتیت در اقوام نزدیک مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر وجود دارد)
عوامل دیگری که باعث تحریک یا بدتر شدن علائم درماتیت سبورئیک می‌شوند نیز عبارت‌اند از:
- فشار عصبی
- آب‌وهوای سرد و خشک
- پوست چرب
- استفاده از لوسیون‌های الکلی
- سابقه سایر اختلالات پوستی، ازجمله روزاسه، پسوریازیس و آکنه
مهم‌ترین علائم درماتیت سبورئیک
درماتیت سبورئیک علائم مختلفی دارد که می‌توان گفت مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- ریزش پوسته‌های ریز از کف سر و در بین موها یا از کنار ابروها، ریش، سبیل و …
- سرخ شدن پوست ناحیه آسیب‌دیده
- خارش در نواحی درگیر با بیماری
- پوسته‌های قرمز روی پوست
- فلس‌های زرد پوسته‌ای شکل روی سر نوزادان (کلاه گهواره)
- بلفاریت (قرمزی با حالت پوسته‌پوسته در لبه‌های پلک)
- پلاک‌های صورتی (پوست ضخیم) از فلس‌ها در دو طرف صورت
- تکه‌های پوسته‌پوسته روی سینه و روی خط مو که به شکل گلبرگ گل یا حلقه نمایان می‌شوند.
- قرمزی در چین‌های اندام تناسلی، زیر بغل و همچنین زیر سینه‌ها
لازم به ذکر است اگر به این بیماری مبتلا هستید، زمانی که به هر دلیلی دچار استرس می‌شوید، علائم بدتر می‌شوند. همچنین در فصول سرد علاوه بر علائم گفته شده در بالا، سوزش پوست را نیز احساس خواهید کرد.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر درماتیت سبورئیک هستند؟
حدود 11 درصد از جمعیت جهان به این بیماری پوستی مبتلا هستند و هر فردی ممکن است به آن مبتلا شود. اما این بیماری اغلب در نوزادان کمتر از سه ماه و در بزرگسالان 30 تا 60 سال دیده می‌شود. همچنین طبق آمار موجود، در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد. از طرفی افرادی که پوست چرب دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
سابقه پسوریازیس در خانواده شما نیز شما را نسبت به این بیماری پوستی آسیب‌پذیرتر می‌کند. اگر در یک منطقه خشک و سرد زندگی می‌کنید، آب‌وهوا باعث درماتیت سبورئیک نمی‌شود، اما آن را بدتر می‌کند.
علاوه بر موارد فوق اگر مشکلات سلامتی زیر را دارید، بیشتر مستعد ابتلا به درماتیت سبورئیک هستید:
- گیرندگان پیوند عضو
- لنفم هوچکین بزرگسالان
- لنفم غیر هوچکین بزرگسالان
- HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی)
- اختلالات روانی مانند افسردگی
- بیماری‌های عصبی مانند بیماری پارکینسون، تاردیو دیسکینزی، صرع، فلج عصب صورت و آسیب‌های نخاعی
- اختلالات مادرزادی مانند سندرم داون
همچنین اگر از داروهای زیر استفاده کنید، بیشتر مستعد ابتلا به درماتیت سبورئیک خواهید بود:
- لیتیوم
- بوسپیرون
- هالوپریدول دکانوات
- کلرپرومازین
نحوه تشخیص درماتیت سبورئیک
پزشک شما با بررسی پوست و احتمالاً با مشاهده علائم این بیماری، می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما درماتیت سبورئیک دارید یا خیر؟ گاهی نیز ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، یک بیوپسی یا نمونه‌برداری از نواحی آسیب‌دیده انجام شود تا شرایط با علائمی شبیه به درماتیت سبورئیک رد شود، ازجمله:
پسوریازیس
این اختلال می‌تواند باعث ایجاد شوره و پوست سرخ‌رنگ با حالت پوسته‌پوسته و فلس شود. ازاین‌جهت درماتیت سبورئیک شباهت زیادی با پسوریازیس دارد.
درماتیت آتوپیک (اگزما)
اگزما نیز یک واکنش پوستی است که باعث ایجاد خارش، التهاب پوست در چین‌های آرنج، در قسمت پشتی زانوها، جلوی گردن یا سایر قسمت‌های بدن خواهد شد.
Tinea versicolor
در صورت ابتلا به این بیماری، بثورات روی بدن ظاهر می‌شوند اما معمولاً مانند لکه‌های درماتیت سبورئیک قرمز نیست.
روزاسه
روزاسه اغلب پوست صورت را درگیر می‌کند ولی می‌توانید علائم مشابهی با درماتیت سبورئیک داشته باشد.
بهترین روش درمان درماتیت سبورئیک
همان‌طورکه قبلاً نیز به آن اشاره کردیم، درمان قطعی برای درماتیت سبورئیک وجود ندارد ولی انواع شامپوهای دارویی، کرم‌ها و لوسیون‌ها می‌توانند تحت نظر متخصص، برای کنترل این بیماری استفاده شوند. پزشک بعد از بررسی علائم موجود و میزان پیشروی بیماری، به شما توصیه خواهد کرد که کدام موارد را با چه برندی و به چه شکلی استفاده کنید.
گاهی ممکن است در ابتدا برخی روش‌های خانگی مربوط به مراقبت از پوست و سبک زندگی توصیه شوند ولی در صورت شدید بودن علائم، پزشک از داروها و پمادهای مناسب نیز کمک می‌گیرد. ازجمله این داروها عبارت‌اند از:
پمادهای ضدالتهاب
برخی از پمادها، شامپوها یا کرم‌های ضدالتهاب مانند هیدروکورتیزون، فلوکینولون، کلوبتازول و دسونید، کورتیکواستروئیدهایی هستند که می‌توانند علائم این بیماری را کاهش دهند. استفاده از این داروها آسان و تأثیر آنها فوری است ولی به دلیل عوارض جانبی احتمالی، باید به مدت کوتاه و طبق دستور پزشک، استفاده شوند.
نوع دیگری از داروهایی که در این دسته قرار می‌گیرند شامل کرم‌ها یا لوسیون‌های حاوی مهارکننده‌های کلسیمینورین تاکرولیموس (پروتوپیک) و پیمکلرولیموس (ایدل) هستند که برای برخی افراد مؤثر واقع می‌شوند و از طرفی عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها ایجاد خواهند کرد ولی هزینه بالاتری دارند.
ژل‌های ضد قارچ
بسته به ناحیه آسیب‌دیده در پوست و شدت علائم بیماری، پزشک ممکن است یک محصول با 2 درصد کتوکونازول (Nizoral) یا 1 درصد سیکلوپیروکس برایتان تجویز کند. گاهی نیز استفاده از هر دو محصول به‌صورت متناوب توصیه می‌شود. بسیار مهم است که در صورت تجویز این داروها، آنها را دقیقاً طبق دستورالعمل پزشک خود استفاده کنید.
تجویز قرص‌های ضد قارچ
اگر سایر روش‌های درمانی گفته شده نتوانند به مدیریت علائم این بیماری که نوعی قارچ پوستی هم محسوب می‌شود، کمک کنند، پزشک داروهای ضد قارچ به‌صورت قرص را پیشنهاد می‌دهد؛ اما به دلیل عوارض جانبی که می‌توانند داشته باشند، معمولاً آخرین راه‌حل برای درمان و کنترل علائم درماتیت سبورئیک هستند.
روش‌های درمان خانگی درماتیت سبورئیک
در صورت مراجعه به هنگام به پزشک و پیگیری درمان ممکن است بتوانید با برخی روش‌های ساده خانگی به درمان این بیماری بپردازید. بسیاری داروهای بدون نسخه نیز برای درمان خانگی این بیماری وجود دارند اما بهتر است باز هم با مشورت پزشک از آنها استفاده کنید تا مشکلی برایتان ایجاد نشود.
بهترین روش درمان خانگی برای درماتیت سبورئیک به نوع پوست شما، شدت علائم و نواحی درگیر با بیماری بستگی دارد. گاهی علائم با یک سری درمان از بین می‌روند ولی درصورتی‌که مراقبت نکنید، می‌توانند مجدداً باز گردند. ازجمله بهترین روش‌های خانگی برای درمان و کنترل این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
بهداشت پوست
تمیزی و بهداشت پوست را رعایت کنید و روزانه دو مرتبه آن را با یک شوینده مناسب نوع پوست خود بشویید. این کار از چرب شدن پوست جلوگیری می‌کند و خطر ابتلا به درماتیت را کاهش می‌دهد.
استفاده از شامپوهای مناسب بدون نسخه
اگر دچار علائمی مانند شوره سر هستید، از شامپوهای ضد شوره بدون نسخه استفاده کنید. این شامپوها با توجه به ماده فعال موجود در خود مانند پیریتیون روی، سولفید سلنیوم، تار، کتوکونازول و سالیسیلیک اسید طبقه‌بندی می‌شوند.
لازم به ذکر است شامپوهایی که حاوی تار هستند، می‌توانند موهای شما را کم رنگ کنند. بنابراین ممکن است بخواهید از محصولات دیگر استفاده کنید.
اگر یک نوع شامپو برای مدتی علائم را بهبود داد ولی بعد اثرش را از دست داد، می‌توانید شامپوهای دیگری را نیز انتخاب کنید و به‌صورت متناوب از آنها استفاده نمایید. البته منظور از متناوب این نیست که هر بار از یک شامپوی متفاوت استفاده کنید، بلکه منظور به‌صورت دوره‌ای هست.
درواقع، حتماً باید یک شامپو را برای تمام مدت توصیه شده روی آن یا طبق تجویز پزشک استفاده کنید. این کار باعث می‌شود تا مواد فعال داخل شامپو بتوانند اثر مناسب را ایجاد کنند. همچنین می‌توانید این شامپوها را به آرامی روی صورت، گوش و قفسه سینه بمالید و بعد شست‌وشو دهید.
نرم کردن موها با روغن‌های گیاهی
روغن تراپی نیز یکی از بهترین روش‌های خانگی برای از بین بردن علائم درماتیت سبورئیک در پوست سر است. شما می‌توانید از انواع روغن‌های اساسی رقیق شده یا روغن‌های سبک مانند روغن زیتون یا نارگیل برای این کار استفاده کنید. کافیست مقدار مناسبی از روغن را یک ساعت یا کمی بیشتر روی موها قرار دهید، سپس موها را شانه زده و بشویید.
استفاده از برخی کرم‌های دارویی
برخی از کرم‌های دارویی بدون نسخه مانند کرم کورتیکواستروئید خفیف وجود دارند که می‌توانید آن را روی نواحی آسیب‌دیده امتحان کنید ولی حتماً این کرم را از چشم دور نگه دارید. همچنین می‌توانید از کرم کتوکونازول ضد قارچ استفاده کنید.
اجتناب از محصولات حالت‌دهی مو
افراد مبتلا به این بیماری، بخصوص در طول دوره درمان، نباید از موادی مانند ژل مو، اسپری مو یا سایر محصولات حالت‌دهی مو استفاده کنند. بعد از درمان نیز باید استفاده از این محصولات جهت جلوگیری از برگشت مجدد علائم کاهش پیدا کند.
اجتناب از استفاده محصولات مراقبت پوست و موی دارای الکل
این محصولات می‌توانند حساسیت‌های پوستی را بیشتر کنند و منجر به افزایش علائم درماتیت سبورئیک شوند.
استفاده از لباس‌های پنبه‌ای
بهترین لباس‌ها برای سلامت پوست از جنس پنبه یا الیاف طبیعی هستند که با ایجاد تهویه مناسب برای پوست، احتمال تحریک آن و بروز بیماری‌های پوستی مانند درماتیت یا حتی عفونت‌های پوستی را کاهش می‌دهند. بخصوص برای لباس‌های زیر حتماً از این جنس استفاده کنید.
شامپو کردن موهای صورت در آقایان
اگر ریش یا سبیل بلند دارید، حتماً آنها را به‌صورت مرتب مانند موهایتان شامپو کنید؛ زیرا علائم درماتیت در پوست زیر این نواحی می‌تواند بدتر شود. می‌توانید برای این کار از شامپو 1 درصد کتوکونازول به‌صورت روزانه و تا زمان بهبود علائم استفاده کنید. بعد از بهبودی نیز هفته‌ای یک مرتبه این کار را انجام دهید. شایان ذکر است تراشیدن ریش و سبیل در آقایان مبتلا به درماتیت، می‌تواند علائم را کاهش دهد.
تمیز کردن پلک‌ها به آرامی
یکی از نواحی پوستی که احتمال درماتیت در آن وجود دارد، روی پلک‌ها است. پوست پلک نسبت به سایر نواحی بدن نازک‌تر و حساس‌تر است. اگر علائمی مانند قرمزی، پوسته‌پوسته و … را در این نواحی مشاهده کردید، هر شب یک بار این قسمت‌ها را با یک شامپوی بچه بشویید و با پنبه به آرامی خشک کنید. استفاده از کمپرس گرم نیز می‌تواند علائمی مانند خارش یا سوزش در این نواحی را کاهش دهد.
شست‌وشوی پوست سر نوزاد به‌صورت منظم
درصورتی‌که نوزاد شما دچار درماتیت یا کلاه گهواره شده است، روزانه یک مرتبه سر او را با شامپوی بچه بشویید. در صورت ادامه‌دار شدن علائمی مانند پوسته‌پوسته شدن کف سر، می‌توانید از ماساژ روغن‌های گیاهی مناسب مانند روغن زیتون یا روغن‌های معدنی برای کاهش علائم استفاده نمایید.
چه زمانی باید برای درماتیت سبورئیک به پزشک مراجعه کنیم؟
مراجعه به‌موقع بعد از مشاهده اولین علائم این بیماری، می‌تواند در درمان سریع‌تر و آسان‌تر به شما کمک کند. بااین‌حال، در حالت کلی در صورت وجود شرایط زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- ناراحتی ناشی از نواحی آسیب‌دیده به‌قدری است که خواب شما یا انجام کارهای روزانه را برایتان مختل کرده است.
- پوست صورت یا بدن به‌قدری درگیر شده است که منجر به استرس یا خجالت شما می‌شود.
- شما مطمئن نیستید که به این بیماری مبتلا باشید. در این صورت باید شرایط بررسی شود؛ زیرا بیماری‌هایی مانند پسوریازیس می‌توانند پیشروی کنند و خطرات جدی را برایتان به‌وجود آورند.
- روش‌هایی که برای درمان امتحان کرده‌اید، علائم را بهبود نداده‌اند یا آنها را بدتر کرده‌اند.
سخن پایانی…
بیماری درماتیت سبورئیک یکی از بیماری‌های پوستی شایع و مزمن است که می‌توان با روش‌های درمان مناسب آن را مدیریت کرد؛ اما در صورت عدم مراجعه به پزشک بعد از بروز علائم، نشانه‌ها می‌توانند تشدید شوند و بسیار آزاردهنده و گاهاً خطرناک هستند. همچنین توجه داشته باشید که حتی با پیگیری درمان تحت نظر پزشک، این بیماری درمان قطعی ندارد و همیشه باید مراقبت‌های لازم جهت پیشگیری از شعله‌ور شدن علائم را انجام دهید.